Đạo đức kinh doanh ngày càng được chú trọng thông qua chuỗi cung ứng bền vững. Ngày càng nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam và thế giới đi theo mô hình “xanh hóa”, bền vững, không chỉ tập trung vào lợi nhuận mà còn quan tâm đến môi trường và xã hội.
Định nghĩa chuỗi cung ứng bền vững
Để hiểu thế nào là chuỗi cung ứng bền vững, đầu tiên bạn cần hiểu khái niệm về chuỗi cung ứng (tiếng Anh là Supply Chain) - là toàn bộ hệ thống liên kết các tổ chức, con người, hoạt động, thông tin và nguồn lực liên quan đến việc chuyển sản phẩm hoặc dịch vụ từ nhà cung cấp ban đầu đến tay người tiêu dùng cuối cùng. Nó bao gồm tất cả các bước từ lúc khai thác nguyên liệu thô, sản xuất, lưu trữ, vận chuyển, cho đến khi sản phẩm được bán và sử dụng. Mục tiêu chính là đảm bảo sản phẩm hoặc dịch vụ đến đúng nơi, đúng lúc, đúng chất lượng và với chi phí tối ưu nhất.
Chuỗi cung ứng bền vững đang trở thành xu hướng hiện đại
Chuỗi cung ứng bền vững (Sustainable Supply Chain) là một hệ thống chuỗi cung ứng được thiết kế và quản lý để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, xã hội và kinh tế, đồng thời tối đa hóa các lợi ích tích cực.
Nói một cách dễ hiểu, nó giống như việc bạn cố gắng tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ từ A đến Z (từ nguyên liệu thô, sản xuất, vận chuyển, đến tay người tiêu dùng) mà vẫn đảm bảo các tiêu chí:
- Bảo vệ môi trường: Giảm rác thải, ô nhiễm, sử dụng năng lượng hiệu quả, ưu tiên vật liệu tái chế hoặc có nguồn gốc bền vững.
- Trách nhiệm xã hội: Đảm bảo quyền lợi và điều kiện làm việc công bằng cho người lao động, không sử dụng lao động trẻ em, hỗ trợ cộng đồng địa phương.
- Hiệu quả kinh tế: Duy trì lợi nhuận, giảm thiểu rủi ro, và tạo ra giá trị lâu dài cho tất cả các bên liên quan.
Chuỗi cung ứng bền vững là khái niệm mở rộng của chuỗi cung ứng xanh và là cách làm kinh doanh có trách nhiệm, không chỉ tập trung vào lợi nhu nhuận mà còn quan tâm đến con người và hành tinh.
Mục tiêu hướng tới của chuỗi cung ứng bền vững
Một doanh nghiệp thông thường thì mục tiêu chính là lợi nhuận, còn doanh nghiệp phát triển theo hệ sinh thái cung ứng bền vững thì ngoài lợi nhuận ra sẽ phải đảm bảo mục tiêu về môi trường và con người. Cụ thể như sau:
- Mục tiêu Kinh tế (Lợi nhuận): Tăng hiệu quả, giảm chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh, xây dựng thương hiệu có trách nhiệm để thu hút khách hàng, giảm phụ thuộc vào các tài nguyên không tái tạo, đảm bảo ổn định và tăng trưởng bền vững trong tương lai.
Cung ứng bền vững bao gồm cả thân thiện với môi trường
- Mục tiêu Môi trường: Giảm phát thải khí nhà kính, ô nhiễm đất, nước, giảm rác thải, ít sử dụng tài nguyên thiên nhiên, sử dụng năng lượng tái tạo, thúc đẩy tái chế, tái sử dụng, tránh gây tổn hại cho môi trường và hệ sinh thái, thích ứng với biến đổi khí hậu.
- Mục tiêu xã hội: Đảm bảo điều kiện lao động công bằng và an toàn, chống lại lao động trẻ em, lao động cưỡng bức, tôn trọng quyền của người lao động, cải thiện sức khỏe và an sinh cộng đồng, tuân thủ các nguyên tắc đạo đức và pháp luật.
Ví dụ về các mô hình cung ứng bền vững thành công
Xu hướng phát triển theo mô hình xanh và bền vững đang ngày càng phổ biến tại Việt Nam và trên thế giới, dưới đây là một số ví dụ điển hình:
Vinamilk:
- Trang trại Green Farm: Tự chủ nguồn sữa, đảm bảo thức ăn, không gian xanh cho bò.
- Sản xuất xanh: Tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo (mặt trời, biogas), giảm phát thải CO2.
- Mô hình khép kín: Kiểm soát từ nuôi trồng đến sản phẩm cuối cùng, đảm bảo chất lượng và môi trường.
IKEA:
- Thiết kế thông minh: Sản phẩm phẳng (flat-pack) tối ưu vận chuyển, dễ tái chế, bền.
- Nguyên liệu bền vững: Ưu tiên gỗ FSC, bông bền vững, vật liệu tái chế.
- Vận hành xanh: Đầu tư năng lượng tái tạo tại nhà máy/cửa hàng, hướng tới không rác thải.
Unilever:
- Kế hoạch Sống Bền vững: Mục tiêu cụ thể về giảm tác động môi trường, nâng cao đời sống.
- "Zero Waste" nhà máy: Biến rác thải sản xuất thành năng lượng hoặc phân bón.
- Nguồn cung ứng có trách nhiệm: Yêu cầu nhà cung cấp tuân thủ tiêu chuẩn môi trường, đạo đức lao động cao.
Các thành phần tạo nên chuỗi cung ứng xanh và bền vững
Để xây dựng một chuỗi cung ứng xanh, bền vững, cần có đầy đủ các thành phần cốt lõi sau:
- Thu mua xanh: Chọn nguyên liệu và nhà cung cấp thân thiện môi trường.
- Sản xuất xanh: Đầu tư vào máy móc, thiết bị tiên tiến, tiết kiệm năng lượng, giảm chất thải, dùng công nghệ sạch, ít gây ô nhiễm, vật liệu an toàn, thân thiện, không độc hại
- Thiết kế xanh: Tạo sản phẩm dễ tái chế, bền bỉ, giảm thiểu bao bì.
- Logistics xanh: Tối ưu tuyến đường vận chuyển, kho bãi để giảm khí thải.
- Quản lý vòng đời sản phẩm: Đánh giá tác động từ đầu đến cuối, có trách nhiệm với sản phẩm sau bán.
- Hợp tác xanh: Phối hợp với các đối tác trong chuỗi để cùng đạt mục tiêu bền vững.
Những thành phần này không hoạt động độc lập mà tương tác và hỗ trợ lẫn nhau để tạo nên một chuỗi cung ứng thực sự bền vững, mang lại lợi ích lâu dài cho doanh nghiệp, xã hội và môi trường.
Cần có sự kết hợp của nhiều yếu tố để phát triển bền vững
Vai trò và lợi ích của chuỗi cung ứng bền vững
Việc tối ưu hóa chuỗi cung ứng vì mục tiêu bền vững đóng vai trò quan trọng, mang lại nhiều lợi ích chiến lược cho doanh nghiệp:
Tối ưu hóa quy trình, giảm lãng phí tài nguyên, từ đó tiết kiệm chi phí vận hành đáng kể trong dài hạn (ví dụ: Walmart tiết kiệm hàng trăm triệu đô la nhờ tối ưu hóa vận chuyển).
Doanh nghiệp tạo dựng hình ảnh uy tín, có trách nhiệm với xã hội và môi trường. Điều này thu hút lượng lớn khách hàng "xanh" (hơn 70% sẵn sàng chi trả nhiều hơn), tăng doanh thu và thị phần.
Chuỗi cung ứng bền vững hoạt động như một "lá chắn" giúp doanh nghiệp chống chịu tốt hơn trước các rủi ro:
- Pháp lý: Tuân thủ quy định môi trường, lao động giúp tránh phạt.
- Nguồn cung: Đa dạng hóa nguồn cung, xây dựng quan hệ bền vững giúp hạn chế gián đoạn.
- Môi trường: Ứng phó biến đổi khí hậu giúp giảm tác động từ thiên tai.
- Xã hội/Đạo đức: Đảm bảo điều kiện lao động tốt giúp tránh khủng hoảng truyền thông.
Gia tăng niềm tin, tạo dựng sự tin cậy với tất cả các bên:
- Khách hàng: Tin tưởng vào sản phẩm/dịch vụ có trách nhiệm.
- Đối tác: Tin tưởng vào cam kết và hành động bền vững.
- Nhà đầu tư: Đánh giá cao doanh nghiệp có yếu tố ESG tốt, cho thấy khả năng quản trị rủi ro và giá trị lâu dài.
Các yêu cầu cần có để doanh nghiệp đạt được chuỗi cung ứng bền vững
Để một doanh nghiệp thành công xây dựng và phát triển chuỗi cung ứng theo hướng bền vững cần phải hội tụ đủ các yêu cầu sau:
Phát triển chuỗi cung ứng bền vững phụ thuộc vào tầm nhìn của lãnh đạo
- Cam kết từ lãnh đạo: Bền vững phải là ưu tiên hàng đầu, định hướng mọi quyết định.
- Tầm nhìn dài hạn và kế hoạch cụ thể: Cần có mục tiêu rõ ràng và lộ trình thực hiện khả thi.
- Đầu tư vào công nghệ và đổi mới: Áp dụng các giải pháp tiên tiến để tăng hiệu quả và bền vững.
- Hợp tác chặt chẽ với đối tác: Cùng chia sẻ trách nhiệm và lợi ích với các bên trong chuỗi.
- Đo lường và cải tiến liên tục: Thường xuyên đánh giá hiệu quả để tối ưu hóa chuỗi cung ứng.
- Ứng dụng phần mềm quản lý: Tận dụng công nghệ để kết nối và quản lý chuỗi cung ứng một cách hiệu quả.
Cách lập kế hoạch dự phòng hiệu quả chuẩn bị cho mọi rủi ro
Cách xây dựng chuỗi cung ứng bền vững
Để xây dựng mạng lưới cung ứng bền vững, doanh nghiệp cần tập trung vào các bước và nguyên tắc cốt lõi sau:
Cam kết và Tầm nhìn
Bền vững phải là ưu tiên chiến lược, xuất phát từ cam kết của ban lãnh đạo cao nhất.
Đặt ra các mục tiêu cụ thể, đo lường được về môi trường (giảm phát thải, rác thải), xã hội (điều kiện lao động) và kinh tế (hiệu quả chi phí).
Đánh giá và Lập kế hoạch
Phân tích hiện trạng và đưa ra đánh giá chuỗi cung ứng hiện tại để xác định các điểm nóng (hotspots) về tác động môi trường và xã hội.
Xây dựng lộ trình, lập kế hoạch hành động chi tiết, với các bước đi cụ thể và thời gian biểu rõ ràng cho từng khía cạnh (thu mua, sản xuất, logistics...).
Triển khai các trụ cột bền vững
Ưu tiên nhà cung cấp có trách nhiệm, nguyên vật liệu tái tạo/tái chế, giảm bao bì.
Tối ưu hóa năng lượng, giảm chất thải, áp dụng công nghệ sạch.
Tạo sản phẩm có tuổi thọ cao, dễ tái chế, thân thiện môi trường từ khâu thiết kế.
Tối ưu hóa vận chuyển, kho bãi để giảm khí thải và chi phí.
Quản lý vòng đời sản phẩm, chịu trách nhiệm với sản phẩm từ đầu đến cuối, bao gồm cả việc thu hồi và tái chế.
Hợp tác và Công nghệ
Phối hợp chặt chẽ với nhà cung cấp, nhà phân phối và các bên liên quan để cùng thực hiện mục tiêu bền vững.
Ứng dụng phần mềm quản lý, các giải pháp số hóa để tăng cường minh bạch, hiệu quả và khả năng đo lường.
Đo lường và Cải tiến liên tục
Thường xuyên đo lường các chỉ số bền vững (phát thải, tiêu thụ nước, mức độ hài lòng của nhân viên...).
Dựa trên kết quả đo lường, liên tục điều chỉnh và cải thiện các quy trình để chuỗi cung ứng ngày càng hoàn thiện và bền vững hơn.
Việc xây dựng chuỗi giá trị bền vững là một hành trình dài và đòi hỏi sự kiên trì, nhưng mang lại lợi ích to lớn cho doanh nghiệp và cộng đồng.
Công nghệ đóng vai trò quan trọng vào phát triển bền vững
Xu hướng ứng dụng công nghệ để phát triển chuỗi cung ứng theo hướng bền vững
Trong bối cảnh hiện nay, công nghệ đang đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy chuỗi cung ứng theo hướng bền vững. Các doanh nghiệp ngày càng tận dụng đổi mới công nghệ để đạt được mục tiêu kép: hiệu quả kinh doanh và trách nhiệm môi trường - xã hội.
Một trong những xu hướng nổi bật là tăng cường tính minh bạch và truy xuất nguồn gốc thông qua Blockchain và IoT. Công nghệ này cho phép khách hàng dễ dàng kiểm tra toàn bộ hành trình của sản phẩm, từ nguồn gốc nguyên liệu, các chứng nhận bền vững, đến thông tin về tác động môi trường và xã hội, xây dựng niềm tin vững chắc.
Bên cạnh đó, kinh tế tuần hoàn đang trở thành trọng tâm. Công nghệ hỗ trợ doanh nghiệp tối ưu hóa việc tái sử dụng, tái chế và kéo dài vòng đời sản phẩm, giảm thiểu rác thải và tận dụng tối đa tài nguyên.
Trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa được ứng dụng rộng rãi để tối ưu hóa các quy trình trong chuỗi cung ứng. Từ dự báo nhu cầu chính xác, quản lý tồn kho hiệu quả, đến tối ưu hóa lộ trình logistics và quản lý rủi ro, AI giúp giảm lãng phí và tăng cường hiệu suất.
Logistics xanh và vận tải bền vững cũng là một xu hướng mạnh mẽ. Các giải pháp như xe điện, nhiên liệu sinh học và hệ thống quản lý lộ trình thông minh được ưu tiên áp dụng để giảm lượng khí thải carbon và tác động môi trường từ hoạt động vận chuyển.
Cuối cùng, đo lường và báo cáo các chỉ số ESG (môi trường, xã hội, quản trị) đang trở thành tiêu chuẩn bắt buộc. Công nghệ giúp doanh nghiệp thu thập, phân tích và báo cáo dữ liệu ESG một cách minh bạch, đáp ứng yêu cầu của nhà đầu tư, đối tác và người tiêu dùng, đặc biệt đối với các công ty lớn và doanh nghiệp xuất khẩu.
Những xu hướng này không chỉ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa hoạt động mà còn khẳng định cam kết của họ đối với một tương lai bền vững.
Tóm lại, việc xây dựng và phát triển một chuỗi cung ứng bền vững không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là chiến lược gia tăng sức cạnh tranh của doanh nghiệp. Đây là một hành trình dài đòi hỏi sự cam kết mạnh mẽ và tầm nhìn dài hạn từ lãnh đạo. Để có thêm kiến thức về quản lý tài chính và đưa ra các quyết định đầu tư thông minh, bạn có thể tham khảo thêm các nguồn thông tin hữu ích từ TOPI.
