Giải mã rủi ro lãi suất thấp và giải pháp cho nhà đầu tư

Lãi suất thấp đồng nghĩa với chi phí vay rẻ - đây là cơ hội cho nhà đầu tư và doanh nghiệp mở rộng đầu tư, kinh doanh. Thế nhưng, lãi suất ngân hàng thấp cũng tiềm ẩn những nguy cơ nhất định. Nhà đầu tư cần nắm được để để bảo vệ tài sản và tối ưu hóa lợi nhuận trong môi trường này.

Rủi ro lãi suất thấp là gì?

Rủi Lãi suất thấp tưởng chừng là tín hiệu tích cực, giúp giảm chi phí vay vốn và kích thích tăng trưởng kinh tế. Các doanh nghiệp có điều kiện mở rộng hoạt động, người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận tín dụng, và nhà đầu tư có cơ hội đẩy mạnh các kế hoạch tài chính. Tuy nhiên, với góc nhìn tài chính cá nhân, tiết kiệm và đầu tư, lãi suất thấp lại tiềm ẩn nhiều rủi ro khó lường.

• Thứ nhất, người gửi tiết kiệm sẽ phải đối mặt với mức sinh lời thấp, thậm chí không đủ bù lạm phát, khiến giá trị tài sản tích lũy bị bào mòn theo thời gian. 
• Thứ hai, lãi suất thấp khiến các kênh đầu tư an toàn như tiền gửi trở nên kém hấp dẫn, thúc đẩy dòng tiền chảy vào các tài sản rủi ro như cổ phiếu đầu cơ, bất động sản hoặc tiền điện tử – làm gia tăng nguy cơ bong bóng tài sản. 
• Thứ ba, nhiều người vì muốn tối ưu lợi nhuận nhanh chóng đã chấp nhận đầu tư vào các sản phẩm thiếu minh bạch, dẫn đến rủi ro mất vốn hoặc thậm chí vướng vào tranh chấp pháp lý.

Vì vậy, trong môi trường lãi suất thấp, nhà đầu tư cần hiểu rõ những rủi ro tiềm ẩn để xây dựng chiến lược tài chính an toàn, hiệu quả và phù hợp với mục tiêu tích lũy dài hạn.

Nguyên nhân dẫn đến rủi ro lãi suất thấp

Có một số nguyên nhân chủ yếu khiến lãi suất thấp trở thành rủi ro đối với tài chính cá nhân, đầu tư và hệ thống ngân hàng. Việc nhận diện rõ các nguyên nhân này sẽ giúp nhà đầu tư chủ động phòng ngừa, đưa ra chiến lược phân bổ tài sản phù hợp trong từng giai đoạn của thị trường.

Hiện nay có bốn nguyên nhân chính dẫn đến rủi ro liên quan tới lãi suất trong hoạt động ngân hàng và đầu tư như sau:

• Mất cân đối giữa nguồn vốn và tài sản đầu tư
• Đầu tư dài hạn dễ tổn thất khi lãi suất tăng
• Chênh lệch giữa lãi suất huy động và cho vay
• Lãi suất thị trường biến động ngoài kỳ vọng ngân hàng

Rủi ro lạm phát gia tăng: Thách thức tiềm ẩn cho giá trị tài sản

Trong bối cảnh thị trường tài chính toàn cầu liên tục biến động, lãi suất thấp đã trở thành một xu hướng nổi bật, ảnh hưởng sâu rộng đến cả nền kinh tế và các quyết định đầu tư. Việc giữ cho lãi suất thấp là cách kích thích tăng trưởng kinh tế khi người dân và doanh nghiệp có thể vay vốn với chi phí thấp để kinh doanh, đầu tư và tiêu dùng. Tuy nhiên, chính điều này cũng là một trong những rủi ro đáng kể.

Khi lãi cho vay ở mức thấp, chi phí vay vốn trở nên rẻ hơn, kích thích chi tiêu và đầu tư trong nền kinh tế. Lúc này, dòng tiền lưu thông mạnh mẽ có thể đẩy áp lực lạm phát lên cao, đặc biệt khi nguồn cung hàng hóa và dịch vụ không kịp đáp ứng nhu cầu tăng vọt. Bên cạnh đó, các yếu tố như chi phí sản xuất tăng cao và gián đoạn chuỗi cung ứng cũng góp phần làm gia tăng nguy cơ lạm phát.

Nhà đầu tư cần hiểu những rủi ro khi lãi suất thấp

Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), lạm phát toàn cầu dự kiến sẽ giảm dần nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều biến động do giá năng lượng và thực phẩm. Tại Việt Nam, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) năm 2024 đã tăng 3,63% so với năm trước, cho thấy lạm phát đang được kiểm soát nhưng vẫn đòi hỏi sự cảnh giác.

Tác động đến nhà đầu tư

Lạm phát là "kẻ thù" thầm lặng làm xói mòn giá trị thực của tiền bạc và lợi nhuận đầu tư.

• Suy giảm lợi nhuận thực tế: Nếu tỷ lệ lạm phát cao hơn lãi suất mà khoản đầu tư của bạn mang lại, lợi nhuận thực tế sẽ âm. Ví dụ, bạn gửi tiết kiệm với lãi suất 6%/năm nhưng lạm phát ở mức 7%, giá trị thực của khoản tiền của bạn đang bị hao hụt 1% mỗi năm.
• Giảm sức mua của tài sản: Tiền mặt và các tài sản có thu nhập cố định sẽ bị mất giá trị thực tế, ảnh hưởng đến khả năng mua sắm trong tương lai của nhà đầu tư.

Giải pháp cho nhà đầu tư

Để bảo vệ tài sản khỏi lạm phát, nhà đầu tư cần có chiến lược thông minh:

• Đầu tư vào tài sản chống lạm phát: Cân nhắc phân bổ vốn vào các loại tài sản có khả năng tăng giá theo lạm phát như bất động sản, vàng, hoặc cổ phiếu của các doanh nghiệp có sức mạnh định giá và khả năng chuyển chi phí tăng lên cho người tiêu dùng.
• Hạn chế nắm giữ tiền mặt: Trong môi trường lạm phát cao, tiền mặt nhanh chóng mất giá trị. Hãy chuyển tiền sang các kênh đầu tư có khả năng sinh lời.
• Tìm kiếm lợi suất thực dương: Ưu tiên các kênh đầu tư có lãi suất vượt mức lạm phát dự kiến. Các sản phẩm như trái phiếu doanh nghiệp của các nền tảng uy tín có thể là lựa chọn tốt để đạt được lợi nhuận ổn định và bảo toàn giá trị vốn.

Rủi ro bong bóng tài sản: Khi giá vượt xa giá trị thực

Khi lãi suất huy động ở mức thấp, các kênh đầu tư an toàn truyền thống như tiền gửi ngân hàng trở nên kém hấp dẫn. Điều này thúc đẩy dòng vốn tìm đến các tài sản có khả năng sinh lời cao hơn như chứng khoán, bất động sản, hay thậm chí là tiền điện tử. Tuy nhiên, khi một lượng lớn vốn đầu cơ đổ vào thị trường một cách nhanh chóng, giá trị của các tài sản này có thể bị đẩy lên mức cao bất thường, vượt xa giá trị nội tại, dẫn đến nguy cơ hình thành bong bóng tài sản.

Ví dụ, giá nhà tại Anh năm 2024 tăng đáng kể, và tại Việt Nam, giá bất động sản cũng có xu hướng tăng mạnh ở một số phân khúc. Tuy nhiên, nếu thiếu kiểm soát, đà tăng này có thể dẫn đến nguy cơ bong bóng bất động sản.

Lãi suất thấp có thể gây rủi ro bong bóng tài sản

Tác động

Bong bóng tài sản tiềm ẩn những tổn thất nghiêm trọng khi thị trường điều chỉnh hoặc sụp đổ:

• Mua tài sản giá cao: Nhà đầu tư tham gia vào thị trường khi giá đã bị thổi phồng có thể chịu thua lỗ nặng nề nếu bong bóng vỡ, khi giá trị tài sản sụt giảm 30-50% hoặc hơn.
• Thanh khoản kém: Khi thị trường lao dốc, số lượng người mua sụt giảm đáng kể, khiến việc bán tài sản để cắt lỗ trở nên khó khăn.
• Áp lực từ đòn bẩy tài chính: Việc vay vốn để đầu tư vào tài sản đang tăng giá có thể trở thành gánh nặng lớn nếu thị trường sụp đổ, dẫn đến khoản nợ vượt quá giá trị tài sản đầu tư ban đầu.

Giải pháp

Để giảm thiểu rủi ro bong bóng tài sản, nhà đầu tư cần thận trọng và có chiến lược rõ ràng:

• Thận trọng khi giá tăng nhanh: Tránh đầu tư theo tâm lý đám đông hoặc mua tài sản chỉ vì xu hướng thị trường mà không dựa trên phân tích giá trị thực.
• Đánh giá giá trị nội tại của tài sản: Chỉ đầu tư khi bạn thực sự hiểu rõ tiềm năng, hoạt động kinh doanh, hoặc giá trị sử dụng thực tế của tài sản đó.
• Kiểm soát đòn bẩy tài chính: Hạn chế sử dụng vốn vay quá mức, đặc biệt khi đầu tư vào các kênh có độ biến động cao như bất động sản hay cổ phiếu, để tránh rủi ro đòn bẩy tài chính.

Lãi suất thấp vừa là cơ hội đầu tư nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ

Rủi ro khi đầu tư vào tài sản mạo hiểm: Lợi nhuận cao đi kèm rủi ro lớn

Khi lãi suất thấp, các kênh đầu tư an toàn truyền thống mang lại lợi nhuận không hấp dẫn, thúc đẩy nhiều nhà đầu tư tìm đến các tài sản có rủi ro cao để tìm kiếm lợi nhuận nhanh chóng. Các lựa chọn này bao gồm tiền điện tử, cổ phiếu penny (cổ phiếu giá rẻ, kém tiềm năng) hoặc các công ty khởi nghiệp chưa được kiểm chứng. Tuy nhiên, những tài sản này thường thiếu minh bạch, dễ bị thao túng và có nguy cơ thất bại rất cao.

Các ví dụ điển hình là sự sụp đổ của đồng Luna (Terra) năm 2022 gây thiệt hại hàng tỷ USD, hay vụ phá sản của Wirecard (Đức) năm 2020 khiến cổ phiếu mất gần như toàn bộ giá trị.

Lãi suất thấp khiến nhà đầu tư tìm đến các tài sản mạo hiểm

Tác động

Việc chạy theo các tài sản có tính đầu cơ cao có thể dẫn đến những tổn thất nghiêm trọng, chẳng hạn như:

• Mất trắng số vốn đầu tư: Những tài sản thiếu giá trị nội tại hoặc bị thao túng có thể bốc hơi hoàn toàn khi thị trường biến động, khiến nhà đầu tư mất trắng vốn.
• Khó thoát khỏi khoản đầu tư (thanh khoản thấp): Một số tài sản như bất động sản nghỉ dưỡng hoặc cổ phiếu penny có tính thanh khoản thấp, khiến nhà đầu tư khó có thể bán ra để cắt lỗ khi thị trường đi xuống.
• Nguy cơ vướng vào rủi ro pháp lý: Các kênh đầu tư mới nổi như tiền điện tử hoặc P2P Lending vẫn chưa được quản lý chặt chẽ tại nhiều quốc gia, tiềm ẩn rủi ro lừa đảo hoặc tranh chấp pháp lý.

Giải pháp

Để tránh rủi ro đầu tư mạo hiểm, nhà đầu tư cần có cách tiếp cận thận trọng:

• Ưu tiên các tài sản có sự minh bạch cao: Lựa chọn các kênh đầu tư có báo cáo tài chính rõ ràng, hoạt động kinh doanh minh bạch và được giám sát bởi các cơ quan quản lý tài chính uy tín.
• Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Đây là nguyên tắc vàng để giảm thiểu rủi ro. Không nên dồn toàn bộ vốn vào một kênh đầu tư duy nhất, đặc biệt là các kênh rủi ro cao. Hãy phân bổ vốn vào nhiều loại tài sản khác nhau để cân bằng rủi ro và lợi nhuận.
• Tự nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi đầu tư: Đừng chạy theo tâm lý đám đông hay lời khuyên chưa được kiểm chứng. Luôn tự đánh giá tiềm năng tăng trưởng và mức độ rủi ro của tài sản trước khi quyết định "xuống tiền".

Lãi suất thấp mang lại cơ hội nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro đáng kể cho nhà đầu tư, bao gồm lạm phát gia tăng, bong bóng tài sản và nguy cơ khi đầu tư mạo hiểm. Để tận dụng lợi thế của lãi suất thấp mà vẫn đảm bảo an toàn tài chính, nhà đầu tư cần thận trọng, hiểu rõ thị trường, đánh giá kỹ lưỡng cơ hội và luôn áp dụng các chiến lược quản lý rủi ro hiệu quả. Việc đa dạng hóa danh mục đầu tư và tìm hiểu kỹ lưỡng là chìa khóa để đưa ra các quyết định sáng suốt.

Hy vọng, thông tin TOPI - Đầu tư tài chính chia sẻ có thể giúp nhà đầu tư lường trước những rủi ro khi lãi suất thấp để lên các kịch bản, phương án phòng tránh, giảm nhẹ cho các tình huống.