Khái niệm đáo hạn chứng khoán phái sinh tương đối khó hiểu đối với nhà đầu tư mới, vì vậy họ cũng thường phân vân không biết nên giao dịch thế nào vào ngày đáo hạn phái sinh. Hãy cùng TOPI tìm hiểu.
1. Đáo hạn phái sinh là gì?
Đáo hạn chứng khoán phái sinh là ngày kết thúc hiệu lực của hợp đồng tương lai kỳ hạn đó. Trong ngày đáo hạn, thị trường sẽ đóng vị thế và thanh toán lãi lỗ cho nhà đầu tư.
Những nhà đầu chưa đóng lệnh sẽ được đóng ở giá đóng cửa (phiên ATC) của chỉ số VN30. Đây chính là lý do trong ngày đáo hạn phái sinh thường có sự biến động mạnh ở chỉ số cơ sở để đi theo đúng hướng nhà tạo lập mong muốn.
Tìm hiểu khái niệm đáo hạn phái sinh trong chứng khoán
2. Ngày đáo hạn phái sinh là gì?
Ngày đáo hạn phái sinh (Expiration date) là ngày hiệu lực cuối cùng của hợp đồng phái sinh, bao gồm cả hợp đồng quyền chọn hay hợp đồng tương lai.
Trong mỗi hợp đồng tương lai của chứng khoán phái sinh luôn có ngày đáo hạn cụ thể. Ngày đáo hạn của hợp đồng tương lai là ngày hợp đồng được tất toán thành tiền mặt và chuyển sang giao dịch ở các tháng kế tiếp.
Để đảm bảo hiệu quả khi đầu tư vào chứng khoán phái sinh, nhà đầu tư cần nắm rõ ngày đáo hạn để kịp thời thực hiện đóng các vị thế (Long hoặc Short), chốt lời, cắt lỗ hợp lý. Nếu nhà đầu tư không kịp đóng vị thế của mình trước khi hợp đồng hết hạn thì sẽ không chủ động được giá theo ý muốn và không được nắm giữ vị thế mua nữa.
Việc thanh toán tiền mặt sau khi đáo hạn được tính vào ngày làm việc liền sau ngày đáo hạn. Số tiền tăng hoặc giảm được ghi trên tài khoản của nhà đầu tư tương ứng với giá trị lãi, lỗ khi tất toán hợp đồng.
Vào ngày đáo hạn phái sinh, các giao dịch hợp đồng được chuyển thành tiền mặt
Ví dụ: Bạn mở vị thế mua 10 hợp đồng tương lai mã VN30F2206, ngày đáo hạn là 16/6. Để kết thúc hợp đồng và mua một hợp đồng tương lai khác bạn phải đóng vị thế trước hoặc trong ngày 16/6 và nhận lãi/lỗ của mình. Nếu không đóng vị thế, hợp đồng của bạn vẫn được giữ nhưng không có quyền mua theo vị thế nữa.
Muốn giữ vị thế mua, bạn phải bán hợp đồng để đóng vị thế sau đó mua một hợp đồng mới vào tháng kế tiếp (mở vị thế mua mới). Khi đó, giá trị thanh toán của mỗi hợp đồng được gắn với giá đóng cửa (tại phiên ATC) của cổ phiếu vào ngày cuối cùng
3. Lịch đáo hạn chứng khoán phái sinh tại Việt Nam 2023
Theo thông lệ của thị trường chứng khoán Việt Nam, lịch đáo hạn phái sinh quy định là vào ngày thứ Năm của tuần 3 trong tháng đáo hạn hợp đồng. Nếu ngày đáo hạn trùng với dịp nghỉ lễ thì hợp đồng sẽ được đáo hạn vào ngày giao dịch liền trước đó
Tại thị trường chứng khoán phái sinh nước ta, trong giai đoạn đầu của hợp đồng, thị trường thường không có nhiều biến động hoặc thay đổi giao dịch. Tuy nhiên, càng gần đến ngày đáo hạn, thị trường phái sinh càng trở nên nhộn nhịp, đặc biệt trước ngày đáo hạn khoảng hai ngày, nhà đầu tư ồ ạt thực hiện vị thế dẫn đến biến động lớn.
Lịch đáo hạn phái sinh định kỳ thường vào thứ Năm tuần 3
Khi đầu tư chứng khoán phái sinh, bạn cần phải nắm rõ ngày đáo hạn để kịp thời thực hiện đóng các vị thế và chốt lời/cắt lỗ hiệu quả.
Lịch đáo hạn hợp đồng phái sinh chỉ số VN30 trong năm 2023:
| Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 | Ngày đáo hạn |
| VN30F2305 | 18/05/2023 |
| VN30F2306 | 15/06/2023 |
| VN30F2309 | 21/09/2023 |
| VN30F2312 | 21/12/2023 |
Ngày đáo hạn hợp đồng phái sinh trái phiếu Chính phủ 2023:
| Hợp đồng tương lai | Ngày đáo hạn |
| GB10F2306 | 23/06/2023 |
| GB10F2309 | 25/09/2023 |
| GB10F2312 | 25/12/2023 |
| GB05F2306 | 15/06/2023 |
| GB05F2309 | 15/09/2023 |
| GB05F2312 | 15/12/2023 |
4. Đáo hạn phái sinh có ảnh hưởng tới thị trường không?
Thị trường chứng khoán phái sinh luôn biến động mạnh trước thời điểm đáo hạn. Khoảng 2 ngày trước ngày đáo hạn thường là lúc các nhà đầu tư thể hiện vị thế mua hoặc bán của mình.
Với lợi thế giao dịch 2 chiều, có khả năng sinh lợi nhuận ngay cả khi thị trường giảm điểm, nên chứng khoán phái sinh được nhiều người lựa chọn đầu tư.
Các hoạt động đáo hạn phái sinh gây chú ý do nó gây ra sự biến động đột ngột của chỉ số VN30 trên thị trường chứng khoán cơ sở. Trong khi đó, bản chất của chứng khoán phái sinh là quan tâm đến kết quả đầu tư lỗ hay lãi khi hợp đồng tương lai tới kỳ đáo hạn.
Thị trường phái sinh gần đến ngày đáo hạn luôn nhộn nhịp
Theo thống kê, từ năm 2017 đến nay (kể từ khi chứng khoán phái sinh xuất hiện tại Việt Nam), luôn có sự tăng giảm giá chứng khoán đột ngột trước khi bước vào phiên ATC, thường là giảm chứ ít khi tăng.Vì thế, các nhà đầu tư cần theo dõi biến động để đưa ra dự báo thị trường.
Khi thời điểm đáo hạn diễn ra, nhà đầu tư có xu hướng bán mạnh nhằm kiếm lợi nhuận từ sự chênh lệch chỉ số VN30 và hợp đồng tương lai VN30. Như vậy có thể nhận thấy chứng khoán phái sinh tại Việt Nam phù hợp với các tổ chức chuyên nghiệp hơn là cá nhân đơn lẻ.
5. Những lưu ý khi giao dịch ngày đáo hạn phái sinh
Ngày đáo hạn tương lai là thời điểm rất quan trọng và được ghi trong hợp đồng chứng khoán phái sinh. Khi kết thúc phiên giao dịch đóng cửa trong ngày đáo hạn thì chỉ số của hợp đồng tương lai sẽ bằng với chỉ số của VN30 lúc đóng cửa, chênh lệch giữa hợp đồng tương lai và VN30 là khoản lãi/lỗ của nhà đầu tư.
Với những nhà đầu tư chưa thực hiện đóng vị thế, vị thế sẽ tự động đóng khi kết thúc giao dịch. Điểm chênh lệch giữa hợp đồng tương lai với chỉ số VN30 chính là lãi.lỗ của nhà đầu tư.
Nhà đầu tư cần ghi nhớ ngày đáo hạn phái sinh để chốt lời hiệu quả
Đối với nhà đầu tư đã đóng vị thế trước khi phiên ATC của ngày đáo hạn diễn ra, muốn tìm kiếm lợi nhuận, nhà đầu tư cần xác định mức chênh lệch điểm giữa chỉ số hợp đồng tương lai và chỉ số VN30 để đưa ra quyết định đặt lệnh mua hay bán.
Đối với nhà đầu tư đang mở vị thế trong khi vị thế hiện tại thuận lợi, nhà đầu tư có thể giữ và duy trì vị thế này đến kết thúc phiên ATC. Nếu bất lợi, có thể đảo chiều vị thế bằng cách đặt lệnh ATC với số lượng hợp đồng gấp đôi vị thế hiện tại.
6. Nguyên nhân có sự biến động giá trước ngày đáo hạn phái sinh
Trước ngày đáo hạn chứng khoán phái sinh, thị trường thường biến động khá mạnh, nguyên nhân bởi vì vào ngày đáo hạn, nhà đầu tư dù đang ở vị thế nào cũng phải thực hiện vị thế trong giao dịch hoặc lựa chọn không thực hiện và để hợp đồng trở nên vô giá trị. Tức là nhà đầu tư có thể chọn mua/không mua và bán/không bán để chốt lời hoặc cắt lỗ.
Hoạt động thực hiện vị thế của nhà đầu tư diễn ra ồ ạt dẫn đến biến động giá. Bên cạnh đó, thị trường chứng khoán cơ sở (đặc biệt là cổ phiếu trong rổ VN30) biến động mạnh, điều này thường do những “ông lớn”, “tay to” thực hiện nhằm điều hướng thị trường và chỉ số để có lời. Nếu những “ông lớn” này đang ở vị thế mua thì điểm VN30 biến động sẽ áp đảo vị thế còn lại và thu lợi nhuận.
Thị trường luôn có nhiều biến động khi gần đến ngày đáo hạn phái sinh
Theo thống kê, từ năm 2017 đến nay, các phiên ATC luôn có sự biến động tăng giảm giá đột ngột, mã giao dịch trên sàn chênh lệch so với phiên trước ATC và theo xu hướng giảm là chủ yếu.
Khi đã lựa chọn đầu tư chứng khoán phái sinh, bạn cần quan tâm và nhớ kỹ ngày đáo hạn để kịp thời thực hiện các giao dịch có lợi. Từ hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn hay những hợp đồng có thời hạn, nếu nhà đầu tư không chú ý về thời gian đáo hạn đều sẽ bỏ lỡ lợi nhuận hoặc có nguy cơ tổn thất tài chính.
Thị trường luôn diễn biến bất ngờ vào những phút cuối phiên ATC của ngày đáo hạn, trong đó có thể có sự can thiệp của một số “ông lớn”, vì thế nhà đầu tư cần theo dõi kỹ và cẩn trọng khi đưa ra quyết định.
Ngày đáo hạn phái sinh được ghi rõ trong hợp đồng, nhà đầu tư cần ghi nhớ để không bỏ lỡ cơ hội đóng vị thế. Đừng quên theo dõi TOPI để cập nhật thêm các kiến thức đầu tư từ chuyên gia chứng khoán nhé.
