Chúng ta bắt gặp rất nhiều thuật ngữ tỷ giá trong các bản tin tài chính, các giao dịch và hợp đồng đàm phán với các đối tác nước ngoài. Vậy tỷ giá là gì, mức độ quan trọng như thế nào, cách đầu tư thông qua tỷ giá như thế nào là hiệu quả?
1. Tỷ giá là gì?
Thông tin về tỷ giá cũng như những yếu tố liên quan tới tỷ giá
Tỷ giá là mức giá tại một thời điểm nhất định mà ở đó đồng tiền của một quốc gia hay vùng lãnh thổ có thể được chuyển đổi sang đồng tiền của quốc gia và vùng lãnh thổ khác.
Đơn vị của tỷ giá có thể là đơn vị nội tệ hoặc đơn vị ngoại tệ.
Tỷ giá tỷ lệ thuận với chiều tăng/giảm của đồng ngoại tệ và tỷ lệ nghịch với chiều tăng/giảm của đồng nội tệ, có nghĩa là, khi tỷ giá giảm thì động nội tệ tăng giá, đồng ngoại tệ giảm giá và ngược lại.
Tỷ giá được niêm yết theo thị trường giao dịch, trong đó, đồng tiền yết giá sẽ đứng trước và đồng tiền định giá đứng sau.
Tỷ giá gồm nhiều loại, phổ biến nhất là tỷ giá hối đoái, tỷ giá chéo, tỷ giá mua, tỷ giá bán, tỷ giá chính thức…
2. Các loại tỷ giá trên thị trường
Tỷ giá trên thị trường được chia thành nhiều loại theo: nghiệp vụ giao dịch, thị trường yết giá, theo kỳ hạn hoặc theo mối quan hệ giữa các đồng tiền với nhau, theo phương tiện thanh toán, theo hoạt động ngoại thương, theo tỷ giá hối đoái... Cụ thể như sau:
+ Theo nghiệp vụ giao dịch có tỷ giá mua và tỷ giá bán. Trong đó:
Tỷ giá mua hay tỷ giá bid là tỷ giá mà ngân hàng và các tổ chức tín dụng sử dụng để mua một đơn vị tiền tệ từ người bán.
Tỷ giá bán hay tỷ giá ask là tỷ giá mà ngân hàng, các tổ chức tín dụng sử dụng để bán ra một đơn vị tiền tệ cho người mua.
Tỷ giá mua < tỷ giá bán để đảm bảo người bán (ngân hàng và tổ chức tín dụng) sẽ có lợi nhuận từ việc mua bán tiền tệ.
+ Theo thị trường yết giá có tỷ giá chính thức và tỷ giá thị trường. Trong đó:
Tỷ giá chính thức hay tỷ giá trung tâm là tỷ giá do Ngân hàng Trung Ương (NHTW) hoặc cơ quan quản lý tiền tệ công bố và áp dụng cho toàn bộ thị trường tiền tệ trong nước vào một thời kỳ nhất định.
Tỷ giá thị trường là tỷ giá được hình thành trên cơ sở cung-cầu tiền tệ của thị trường, nên không chịu sự kiểm soát của các ngân hàng thương mại (NHTM).
Một số quốc gia có cả chế độ tỷ giá cố định, tỷ giá chính thức, tỷ giá thị trường. Việt Nam cũng từng có tỷ giá cố định nhưng kể từ năm 2016 thì không còn áp dụng nữa.
+ Theo kỳ hạn có tỷ giá giao ngay và tỷ giá kỳ hạn. Trong đó:
Tỷ giá giao ngay là tỷ giá được sử dụng trong thực hiện những hợp đồng mua bán ngoại tệ sau hai (02) ngày làm việc kể từ ngày bắt đầu giao dịch.
Tỷ giá kỳ hạn là tỷ giá được sử dụng cho những hợp đồng mua bán ngoại tệ được ký kết ở thời điểm hiện tại nhưng được thực hiện giao dịch vào một thời điểm khác trong tương lai.
+ Theo mối quan hệ giữa các đồng tiền với nhau có tỷ giá danh nghĩa song phương và tỷ giá thực song phương. Trong đó:
Tỷ giá danh nghĩa song phương thể hiện sự thay đổi sức mua danh nghĩa giữa hai đồng tiền, chưa tính đến mức biến động giá cả hàng hoá ở hai quốc gia. Tuy nhiên, chỉ số tỷ giá này không thể đánh giá mức độ cạnh tranh của hàng hoá giữa thị trường trong nước và quốc tế.
Tỷ giá thực song phương là tỷ giá danh nghĩa song phương được điều chỉnh theo mức giá tương đối tại hai quốc gia. Tỷ giá này phản ánh thực trạng mức giá của hàng hoá nội địa so với hàng quốc tế như thế nào.
Phân loại tỷ giá trên thị trường hiện nay
+ Theo phương tiện thanh toán gồm tỷ giá điện hối, tỷ giá thư hối.
+ Theo hoạt động thanh toán ngoại thương có tỷ giá xuất khẩu và tỷ giá nhập khẩu, trong đó:
Tỷ giá xuất khẩu là tỷ giá được xác định bằng tỷ số của giá bán hàng xuất khẩu theo điều kiện F.O.B bằng ngoại tệ, với giá bán buôn và thuế xuất khẩu tính bằng đồng nội tệ.
Tỷ giá nhập khẩu là tỷ giá được xác định bằng tỷ số giữa giá bán buôn hàng nhập khẩu tại cảng tính bằng đồng nội tệ và giá nhập khẩu tính bằng đồng ngoại tệ.
+ Theo tỷ giá hối đoái có tỷ giá hối đoái cố định, tỷ giá thả nổi hoàn toàn và tỷ giá thả nổi có quản lý.
Tỷ giá hối đoái cố định là tỷ giá được NHTW ấn định cố định dựa trên sự tương quan giữa giá đồng nội tệ và đồng ngoại tệ.
Tỷ giá thả nổi hoàn toàn là tỷ giá được xác định tuỳ theo cung-cầu ngoại hối trên thị trường.
Tỷ giá thả nổi có quản lý là loại tỷ giá dựa trên tỷ giá trung tâm mà NHTW đưa ra và có điều chỉnh theo cung-cầu ngoại hối, tuy nhiên mức điều chỉnh này được Chính phủ quản lý.
3. Các loại tỷ giá được sử dụng nhiều
Những loại tỷ giá được sử dụng nhiều hiện nay
Tỷ giá hối đoái là thuật ngữ liên quan đến tỷ giá được nhiều người biết đến nhất. Tỷ giá hối đoái hay tỷ giá trao đổi ngoại tệ được hiểu là tỷ giá giữa hai loại tiền tệ khác nhau, thể hiện số lượng đơn vị tiền tệ cần thiết để có thể mua được một đơn vị ngoại tệ khác. Ví dụ, tại Việt Nam, tỷ giá hối đoái sẽ là tỷ lệ giá trị của đồng Việt Nam (VND) với giá trị ngoại tệ khác như USD, EUR, JPY… Tỷ giá này sẽ được điều chỉnh xoay quanh tỷ giá trung tâm mà Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố hàng ngày.
Tỷ giá liên ngân hàng là tỷ giá hình thành trên thị trường liên ngân hàng, là một công cụ để NHNN có thể kiểm soát được tỷ giá mua và tỷ giá bán của các NHTM. Thị trường liên ngân hàng là thị trường giao dịch chỉ dành riêng cho các ngân hàng, tổ chức doanh nghiệp quy mô lớn.
Tỷ giá chéo là tỷ giá giữa hai đồng tiền được tính toán dựa trên một đồng tiền thứ ba. Đồng USD thường là đồng tiền được sử dụng để xác định tỷ giá chéo. Một số tỷ giá chéo có thể kể đến như EUR/JPY, EUR/GBP, AUD/NZD…
4. Ví dụ về tỷ giá mua và tỷ giá bán
Theo tỷ giá ngoại tệ của ngân hàng Agribank vào ngày 12/09/2023:
Tỷ giá mua đồng USD bằng tiền mặt sẽ là 23,890. Tức là nếu bạn bán 1 USD thì bạn sẽ được trả 23,890 VND.
Tỷ giá bán đồng USD sẽ là 24,230 - tương đương bạn muốn mua 1 USD thì sẽ phải trả cho ngân hàng 24,230 VND.
Tỷ giá mua < tỷ giá bán, vậy nếu bán được 1 đồng USD thì ngân hàng sẽ lãi 24,230 - 23,890 = 340 VND.
5. Những tác động của các loại tỷ giá đối với thị trường
Những tác động của tỷ giá trên thị trường tài chính hiện nay
Tỷ giá có ảnh hưởng rất lớn đối với nền kinh tế của một quốc gia, trong đó:
Ảnh hưởng tới hoạt động xuất nhập khẩu trong cán cân thương mại
Tỷ giá hối đoái tăng thì đồng nội tệ giảm giá trị làm gia tăng giá hàng hoá nhập khẩu, hàng hoá và dịch vụ quốc tế nhập khẩu vào quốc gia đó trở nên đắt đỏ hơn. Chính phủ cần có chính sách tăng cường xuất khẩu và giảm nhập khẩu để tăng giá trị đồng nội tệ lên.
Ở chiều ngược lại, nếu tỷ giá hối đoái giảm thì đồng nội tệ tăng giá trị, hàng hoá và dịch vụ trong nước sẽ đắt tiền hơn, lúc này nên tăng nhập khẩu, giảm xuất khẩu để cân bằng trở lại.
Ảnh hưởng tới dòng vốn quốc tế chảy vào thị trường:
Đồng nội tệ tương đối ổn định sẽ thu hút được dòng vốn của các nhà đầu tư nước ngoài, vì nguồn vốn nước ngoài có xu hướng chảy về những quốc gia có nền kinh tế phát triển và tiền tệ ít biến động.
Chính phủ cũng ưa thích nguồn vốn FDI vì có dòng vốn này thì thị trường chứng khoán sẽ sôi động và có động lực để vượt qua những thách thức.
Tỷ giá ảnh hưởng tới lãi suất và lạm phát:
Khi đồng tiền của một quốc gia bị mất giá thì sẽ gây ra lạm phát. Khi đồng nội tệ mạnh tác động lên nền kinh tế, chính sách tiền tệ thắt chặt sẽ được áp dụng, tuy nhiên vấn đề có thể trở nên trầm trọng hơn nếu dòng tiền từ nước ngoài ồ ạt chảy về để tìm kiếm các khoản đầu tư có lợi suất cao.
Tỷ giá hối đoái là một trong những công cụ mà NHTW sử dụng để thiết lập các chính sách tiền tệ. Việc điều chỉnh tỷ giá hối đoái có tác dụng nhằm hạn chế tình trạng đầu cơ tích trữ đồng ngoại tệ, tăng sức mạnh đồng nội tệ lên, góp phần cân đối cung-cầu ngoại tệ trên thị trường, kích thích xuất khẩu và tăng cường sản xuất trong nước, kiềm chế lạm phát gia tăng.
6. Cách đầu tư hiệu quả thông qua tỷ giá
Nhu cầu toàn cầu về hàng hóa có thể sụt giảm do phần lớn giao dịch trên toàn thế giới diễn ra bằng đồng USD. Điều này có thể làm giảm giá trị các khoản đầu tư do nhà đầu tư nước ngoài thực hiện ở Việt Nam vì hầu hết các khoản đầu tư nước ngoài đều sử dụng đồng USD.
Biến động tỷ giá hối đoái có thể có tác động tiêu cực hoặc tích cực đến đầu tư ở một quốc gia. Sức mạnh của nền kinh tế và tỷ giá tiền tệ tỷ lệ thuận với nhau. Điều này có nghĩa là khi nền kinh tế mạnh hơn, đồng tiền của quốc gia đó trở nên mạnh hơn và các nhà đầu tư toàn cầu có nhiều khả năng đầu tư vào thị trường chứng khoán của quốc gia đó hơn. Vì vậy, các nhà đầu tư nước ngoài mua tài sản bằng tài sản cụ thể của đất nước.
Ví dụ, nếu bạn đầu tư vào chứng khoán Mỹ, nhưng đồng USD bị giảm sức mạnh hơn so với đồng VND, mặc dù khoản đầu tư của bạn bằng VND nhưng lợi nhuận ròng sẽ giảm do đầu tư vào công ty Mỹ.
Tỷ giá có tác động gì đến danh mục đầu tư của bạn?
Tác động đến các quỹ đầu tư
Nếu bạn đã đầu tư vào các quỹ đầu tư mà người quản lý quỹ đã đầu tư tiền vào cổ phiếu hoặc trái phiếu nước ngoài, sự thay đổi tiền tệ là yếu tố quyết định quan trọng đến việc khoản đầu tư của bạn vào quỹ tương hỗ sẽ hoạt động như thế nào. Nếu đồng USD mạnh lên, sẽ khiến khoản đầu tư vào quỹ tương hỗ nước ngoài của bạn tăng giá và tăng giá trị. Tương tự, nếu đồng USD suy yếu, khoản đầu tư của bạn có thể mất giá trị.
Tác động đến đầu tư trong nước
Tuy nhiên, nếu bạn không có khoản đầu tư nước ngoài và chỉ có tài sản trong nước, bạn vẫn có thể gặp rủi ro tiền tệ trên thị trường toàn cầu. Nhiều công ty trên thị trường chứng khoán có đầu tư vào công ty nước ngoài; nếu đồng tiền của quốc gia đó giảm giá, điều đó có thể dẫn đến khoản đầu tư của bạn sụt giảm.
Mặt khác, nhiều công ty cũng bán hàng hóa và dịch vụ của họ cho các quốc gia khác nhau có loại tiền tệ khác nhau. Sự sụt giảm của tỷ giá hối đoái có thể dẫn đến sự sụt giảm lợi nhuận của họ, điều này sẽ dẫn đến tác động tiêu cực đến hiệu quả hoạt động của công ty và do đó ảnh hưởng đến khoản đầu tư của bạn. Suy cho cùng, thu nhập của công ty từ hoạt động ở nước ngoài sẽ giảm.
Như vậy, TOPI vừa cung cấp cho các bạn định nghĩa tỷ giá là gì, tác động của tỷ giá đến thị trường ngoại hối và nền kinh tế chung như thế nào, để từ đó, nhà đầu tư có kiến thức về các loại tỷ giá để tham gia giao dịch trên thị trường ngoại hối một cách tự tin hơn.
