Đòn bẩy tài chính là gì? Lợi ích, rủi ro và công thức tính

Đòn bẩy tài chính không chỉ đơn thuần là việc vay mượn để đầu tư. Điều gì khi cơ hội đầu tư xuất hiện và bạn lại đang thiếu vốn? Trong tình huống như vậy, sử dụng đòn bẩy tài chính là công cụ quan trọng để khai thác cơ hội đầu tư mà không thể thực hiện với số vốn có sẵn.

Khi được sử dụng đúng cách, đòn bẩy tài chính có thể giúp bạn nhanh chóng đạt được các mục tiêu tài chính, mở rộng quy mô kinh doanh và tăng trưởng tài sản cá nhân. Tuy nhiên, việc sử dụng đòn bẩy tài chính cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc và kỹ năng quản lý tài chính tốt.

I. Đòn bẩy tài chính là gì?

Đòn bẩy tài chính là việc sử dụng nợ hoặc vốn vay để thực hiện một khoản đầu tư hoặc dự án. Nó thường được sử dụng để tăng cơ sở vốn chủ sở hữu của một thực thể. Khái niệm đòn bẩy được cả nhà đầu tư và công ty sử dụng:

• Các nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy để tăng đáng kể lợi nhuận có thể mang lại cho khoản đầu tư. Họ tận dụng khoản đầu tư của mình bằng nhiều công cụ khác nhau, bao gồm quyền chọn, hợp đồng tương lai và tài khoản ký quỹ.
• Các công ty có thể sử dụng đòn bẩy để tài trợ cho tài sản của mình. Nói cách khác, các công ty có thể sử dụng nguồn vốn vay để đầu tư vào hoạt động kinh doanh nhằm tác động đến tăng trưởng thay vì phát hành cổ phiếu để huy động vốn.

Tìm hiểu về đòn bẩy tài chính trong chứng khoán

II. Ý nghĩa và vai trò của đòn bẩy tài chính

Đòn bẩy tài chính có ý nghĩa và vai trò như sau:

• Nâng cao lợi nhuận của cổ đông: Đòn bẩy tài chính đóng vai trò như một công cụ mạnh mẽ để các công ty không chỉ tăng lợi nhuận mà còn tăng lợi nhuận với tốc độ vượt xa mức tăng trưởng vốn cổ phần của họ.
• Xây dựng xếp hạng tín dụng mạnh: Quản lý thành thạo đòn bẩy tài chính không chỉ là vay vốn mà còn thể hiện khả năng xử lý nợ một cách có trách nhiệm của công ty. Việc thể hiện thành công trách nhiệm này có thể giúp nâng cao xếp hạng tín dụng. 
• Khai phá tính kinh tế theo quy mô: Một trong những lợi thế đáng kể của đòn bẩy tài chính là khả năng tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư vào các cơ sở lớn hơn. Động thái chiến lược này cho phép các công ty tận dụng lợi thế kinh tế theo quy mô, bao gồm việc sản xuất nhiều đơn vị hơn với chi phí trung bình thấp hơn. 

Đòn bẩy tài chính giúp tăng lợi nhuận nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro

• Thúc đẩy dòng tiền tự do: Việc sử dụng nợ một cách chiến lược có thể giải phóng tiền mặt cho nhiều mục đích khác nhau. Cho dù đó là tài trợ cho các giao dịch mua đầu vào thiết yếu, khởi động các dự án mới hay lập dự phòng cho các sự kiện bất ngờ, dòng tiền tự do tăng lên sẽ mang lại cho công ty sự linh hoạt về tài chính hơn. 
• Ưu đãi về thuế: Các khoản thanh toán lãi vay được khấu trừ thuế, mang lại lá chắn thuế có giá trị. Lợi ích về thuế này không chỉ hạn chế gánh nặng thuế chung đối với công ty mà còn đóng vai trò khuyến khích việc lựa chọn tài trợ bằng nợ thay vì tài trợ bằng vốn cổ phần trong một số trường hợp nhất định.
• Đạt được lợi thế cạnh tranh: Đòn bẩy tài chính góp phần nâng cao lợi thế cạnh tranh của công ty bằng cách trao quyền cho công ty thực hiện các bước đi chiến lược trên thị trường. 

III. Công thức tính đòn bẩy tài chính

Nhà đầu tư có thể áp dụng công thức sau để tính đòn bẩy tài chính:

Công thức để tính đòn bẩy tài chính cụ thể như sau:

Tỷ lệ nợ : Vốn chủ sở hữu = Đòn bẩy tài chính

 Độ lớn của đòn bẩy tài chính có thể  tính theo công thức: 

DFL = EBITo/ (EBITo-I)= [Qx(p-v)-F]/[Qx(p-v)-F-I]

Trong đó:

• EBIT: Là lợi nhuận của công ty trước thuế cộng với chi phí lãi vay.
• EPS: Là lợi nhuận của công ty thu được trên mỗi cổ phần.
• F: Là chi phí cố định của công ty khi kinh doanh không bao gồm lãi vay.
• v: Là chi phí biến đổi trên một đơn vị sản phẩm.
• p: Là giá bán.
• Q: Là số lượng sản phẩm bán ra của công ty.

Ví dụ về cách tính đòn bẩy tài chính

Công ty X kinh doanh sản phẩm Y với tổng vốn 200.000.000 VND. Trong đó, 100.000.000 VNĐ là tiền đi vay với lãi 8%/năm. Năm 2024, công ty dự kiến tiêu thụ 15.000 sản phẩm giá 40.000 VND/sản phẩm. Chi phí biến đổi mỗi sản phẩm 31.000 VND, tổng chi phí kinh doanh cố định 70.000 VND. Xác định mức độ ảnh hưởng của đòn bẩy tài chính với công ty X như sau:

I = 100.000.000 x 8% = 8.000.000 VND

F = 70.000.000 VND

v = 31.000 VND

p = 40.000 VND

Q = 15.000 sản phẩm

Mức độ tác động của đòn bẩy tài chính với công ty X:

EBITo = 15.000 x (40.000 – 31.000) – 70.000.000 = 65.000.000 VNĐ

DFL=  EBITo / (EBITo – I) = 65.000.0000/ (65.000.000 – 8.000.000) ≈ 1,14

Với EBIT = 65.000.000 VND (lợi nhuận trước thuế và lãi vay), khi Công ty X khi tăng/giảm 1% số lợi nhuận này thì tỷ suất lợi nhuận/ vốn chủ sở hữu sẽ tăng/giảm 1,14%

IV. Lợi ích của đòn bẩy tài chính

Tăng cường lợi nhuận

• Gia tăng tiềm năng sinh lời: Đòn bẩy tài chính cho phép doanh nghiệp hoặc nhà đầu tư sử dụng vốn vay để đầu tư vào các cơ hội sinh lời cao hơn so với chi phí vay. Khi lợi nhuận từ đầu tư cao hơn lãi suất vay, lợi nhuận sẽ tăng lên đáng kể.
• Tối ưu hóa nguồn lực tài chính: Thay vì sử dụng toàn bộ vốn tự có, việc sử dụng đòn bẩy giúp tận dụng thêm vốn từ các nguồn khác để đầu tư vào nhiều dự án cùng một lúc, tối đa hóa hiệu quả sử dụng vốn.

Mở rộng quy mô kinh doanh

• Mở rộng sản xuất: Doanh nghiệp có thể vay vốn để mở rộng nhà máy, mua sắm thiết bị mới, hoặc tăng cường năng lực sản xuất, từ đó gia tăng doanh thu và lợi nhuận.
• Tăng trưởng thị trường: Sử dụng đòn bẩy tài chính giúp doanh nghiệp nhanh chóng mở rộng thị phần, thâm nhập vào các thị trường mới hoặc đầu tư vào các chiến dịch marketing hiệu quả hơn.

Tăng cường khả năng cạnh tranh

• Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D): Với nguồn vốn bổ sung, doanh nghiệp có thể đầu tư mạnh mẽ vào R&D để cải tiến sản phẩm, dịch vụ và công nghệ, tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường.
• Thu hút nhân tài: Đòn bẩy tài chính có thể giúp doanh nghiệp cải thiện chính sách đãi ngộ, thu hút và giữ chân những nhân tài hàng đầu.

V. Rủi ro của đòn bẩy tài chính

Rủi ro tài chính

• Khả năng trả nợ: Khi sử dụng đòn bẩy, doanh nghiệp phải đối mặt với áp lực trả nợ và lãi suất vay. Nếu doanh thu không đủ để trả nợ, doanh nghiệp có thể gặp khó khăn về tài chính hoặc thậm chí phá sản.
• Rủi ro lãi suất: Nếu lãi suất thị trường tăng, chi phí vay cũng sẽ tăng, làm giảm lợi nhuận kỳ vọng từ các khoản đầu tư sử dụng vốn vay.

Rủi ro thị trường

• Biến động thị trường: Sự biến động của thị trường có thể ảnh hưởng đến giá trị tài sản và lợi nhuận từ các khoản đầu tư. Khi thị trường không thuận lợi, lợi nhuận có thể giảm mạnh, làm tăng nguy cơ thua lỗ.
• Rủi ro về cung cầu: Nếu doanh nghiệp không dự đoán đúng nhu cầu thị trường hoặc đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt, sản phẩm và dịch vụ có thể không bán chạy như kỳ vọng, dẫn đến giảm doanh thu và khó khăn trong việc trả nợ.

Rủi ro quản lý

• Quản lý không hiệu quả: Việc sử dụng đòn bẩy tài chính đòi hỏi sự quản lý chặt chẽ và hiệu quả. Nếu ban lãnh đạo không có đủ kinh nghiệm hoặc không quản lý tốt, doanh nghiệp có thể gặp rủi ro lớn hơn.
• Thiếu kiểm soát nội bộ: Khi doanh nghiệp mở rộng quy mô nhanh chóng nhờ đòn bẩy tài chính, các hệ thống kiểm soát nội bộ có thể không kịp thời điều chỉnh, dẫn đến rủi ro gian lận hoặc thất thoát tài sản.

VI. 5 đòn bẩy tài chính phổ biến

Tận dụng nguồn tiền của người khác có 2 cách:

• Vay thông thường: Doanh nghiệp có thể vay ngân hàng, tổ chức tài chính vốn và đem đi đầu tư, trả tiền lãi khi tới hạn. Mặc dù vậy nợ càng nhiều, thì nguy cơ phá sản càng lớn.
• Công ty cổ phần huy động vốn từ cổ đông bằng cách phát hành cổ phiếu.

Sử dụng các ý tưởng của người khác: Lắng nghe, tận dụng ý tưởng từ những người xung quanh, chọn lọc thông tin có thể giúp tạo ra một kế hoạch đầu tư thông minh. 

Chắt lọc và sử dụng kinh nghiệm hữu ích từ các nhà đầu tư khác: Học hỏi thêm kiến thức, kinh nghiệm từ các nhà đầu tư khác có thể rút ngắn quá trình, tối đa hóa kết quả đầu tư, giúp bạn đúc rút được bí quyết, nguyên tắc đầu tư thành công.

 

Học hỏi ý tưởng sáng tạo từ người khác để thành công nhanh nhất

Dùng thời gian của người khác: Chủ doanh nghiệp thường dùng thời gian của nhân viên để có thể tạo ra nhiều tài sản có giá trị và nhanh chóng hơn so với việc bản thân tự làm tất cả.

Thuê người khác làm thay: Giao phó các đầu công việc mà bạn không có khả năng hay không có thời gian làm cho cho nhân viên là cách nhiều chủ doanh nghiệp sử dụng để đạt được thành công.

VII. Giải pháp sử dụng đòn bẩy tài chính hiệu quả

Bạn có thể áp dụng một số giải pháp sau để sử dụng đòn bẩy tài chính hiệu quả:

• Chỉ sử dụng đòn bẩy tài chính khi lợi nhuận vượt quá chi phí: Có một chi phí để vay tiền. Bạn không chỉ phải trả lại mà còn phải trả lại kèm theo lãi suất. 
• Tránh sử dụng đòn bẩy quá mức: Việc tối đa hóa đòn bẩy tài chính có thể rất hấp dẫn vì nó làm tăng lợi nhuận. Bạn có thể sử dụng đòn bẩy để mang lại lợi ích cho mình, nhưng bạn cũng phải chừa chỗ cho những thăng trầm không thể tránh khỏi ngay cả với những khoản đầu tư tốt nhất. 
• Có chiến lược rút lui để cắt giảm đòn bẩy nếu cần thiết: Đòn bẩy tài chính rất tuyệt vời nhưng không phải lúc nào nó cũng có thể áp dụng được. Do đó, điều cần thiết là phải có một kế hoạch hành động được xác định rõ ràng khi nào bạn sẽ từ bỏ đòn bẩy đó. 

Để giảm thiểu rủi ro khi sử dụng FL, nhà đầu tư cần lưu ý: Lợi nhuận cao đi kèm với rủi ro cao, nếu sử dụng đòn bẩy để giao dịch khối lượng lớn có thể dẫn đến thua lỗ nếu thị trường biến động. Vì vậy phải xác định mức độ tổn thất trong trường hợp xấu nhất và đừng quên theo dõi TOPI để cập nhật những kiến thức hay về đầu tư chứng khoán.