Vốn cố định là gì? Vai trò, cách tính vốn cố định doanh nghiệp

Vốn cố định là một phần quan trọng của mọi doanh nghiệp, là nguồn lực tài chính ban đầu để hình thành nên các tài sản cố định.

Định nghĩa vốn cố định, tài sản cố định

Vốn cố định là khoản tiền mà doanh nghiệp bỏ ra để mua sắm hoặc xây dựng những tài sản "lớn" và dùng được lâu dài. Hãy hình dung đây là số vốn bạn dùng để mua:

• Đất đai, nhà xưởng: Nơi đặt công ty, nhà máy.
• Máy móc, thiết bị: Dụng cụ sản xuất, xe cộ, máy tính.
• Hoặc các tài sản vô hình không nhìn thấy được nhưng có giá trị, như bằng sáng chế, phần mềm sản xuất đặc biệt.

Vốn cố định là khoản tiền đầu tư vào tài sản cố định

Những tài sản này được gọi là tài sản cố định, sẽ không "biến mất" sau một lần sử dụng, mà được dùng đi dùng lại nhiều lần trong quá trình sản xuất, giá trị của chúng sẽ từ từ chuyển vào giá thành sản phẩm theo thời gian (thông qua khấu hao).

Tóm lại, vốn cố định chính là số tiền ban đầu bạn đầu tư để tạo ra những "công cụ" thiết yếu giúp doanh nghiệp hoạt động, sản xuất và phát triển lâu dài.

Vai trò cốt lõi của vốn cố định đối với doanh nghiệp

Vốn cố định đóng vai trò không thể thiếu, là xương sống cho mọi hoạt động của doanh nghiệp, thể hiện qua những điểm sau:

• Vốn cơ sở vật chất giúp doanh nghiệp trang bị đầy đủ cơ sở vật chất, máy móc thiết bị, đảm bảo quá trình sản xuất kinh doanh diễn ra xuyên suốt từ khâu mua sắm nguyên vật liệu, sản xuất cho đến tiêu thụ sản phẩm.
• Đầu tư vào tài sản dài hạn giúp doanh nghiệp ứng dụng công nghệ hiện đại, cải thiện chất lượng sản phẩm và tối ưu hóa chi phí, nâng cao năng suất lao động, trực tiếp thúc đẩy khả năng cạnh tranh, tạo đà cho doanh nghiệp phát triển vững chắc trên thị trường.
• Quy mô vốn cố định phản ánh tiềm lực của doanh nghiệp, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng xây dựng và triển khai các phương án kinh doanh.
• Vốn tài sản cố định được xem là một yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp hạn chế rủi ro, đặc biệt là trước những biến động khó lường của thị trường hay các cuộc khủng hoảng tài chính. Tài sản cố định có thể trở thành "điểm tựa" trong những giai đoạn khó khăn.
• Với tiềm lực vốn dồi dào, doanh nghiệp sẽ chủ động hơn trong mọi quyết định kinh doanh và sản xuất. Sự tự tin này giúp doanh nghiệp linh hoạt ứng phó với các thách thức và nắm bắt cơ hội hiệu quả hơn.

Vốn cố định giúp doanh nghiệp hoạt động ổn định, lâu dài

Đặc điểm của vốn cố định trong doanh nghiệp

Vốn cố định là khoản đầu tư dài hạn, thiết yếu, đây không chỉ là một con số trên giấy tờ mà còn là nền tảng vật chất và trí tuệ tạo ra giá trị, thể hiện ở 3 đặc điểm sau:

Tính lâu bền và sử dụng đa kỳ

Loại vốn này đại diện cho những tài sản có thời gian sử dụng lâu dài, qua nhiều chu kỳ sản xuất kinh doanh, liên tục đóng góp vào việc tạo ra sản phẩm, hàng hóa và dịch vụ, từ đó mang lại lợi nhuận ổn định cho doanh nghiệp. Tính bền vững này là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp xây dựng năng lực sản xuất và vận hành lâu dài.

Tính nguyên giá và cơ sở khấu hao

Giá trị của vốn tài sản cố định ban đầu được xác định bằng nguyên giá, bao gồm toàn bộ chi phí mà doanh nghiệp phải bỏ ra để có được tài sản đó, từ giá mua, chi phí lắp đặt, vận chuyển, chạy thử cho đến các chi phí phát sinh trực tiếp khác để đưa tài sản vào trạng thái sẵn sàng sử dụng. Nguyên giá này là căn cứ quan trọng để tính toán khấu hao tài sản cố định định kỳ và xác định giá trị còn lại của tài sản tại từng thời điểm.

Chi phí vốn là gì? Yếu tố ảnh hưởng và cách tính chi phí vốn

Điểm hòa vốn là gì? Ý nghĩa và công thức xác định điểm hoà vốn

Tính luân chuyển giá trị từng phần

Không giống như vốn lưu động luân chuyển toàn bộ giá trị trong một chu kỳ, vốn cố định luân chuyển giá trị một cách từ từ vào giá trị sản phẩm trong nhiều kỳ kinh doanh. Trong quá trình này, một phần giá trị sẽ được chuyển thành chi phí sản xuất dưới hình thức khấu hao. Đây là cơ chế giúp doanh nghiệp thu hồi dần vốn đầu tư ban đầu và đảm bảo bù đắp được giá trị tài sản đã hao mòn để tái đầu tư.

Các loại vốn cố định phổ biến trong doanh nghiệp

Dựa trên hình thái biểu hiện và tình hình sử dụng thực tế có thể phân thành 2 loại là hữu hình và vô hình.

Có hai loại vốn cố định chính là hữu hình và vô hình

Tài sản cố định hữu hình: Đây là những tài sản cố định có hình thái vật chất, có thể nhìn thấy, sờ được và chiếm một phần đáng kể trong tổng vốn kinh doanh doanh nghiệp. Chúng bao gồm: đất đai, nhà cửa, công trình xây dựng, máy móc, thiết bị, phương tiện vận tải, dụng cụ, đồ dùng trong văn phòng, nhà xưởng.

Tài sản cố định vô hình: Dù không có hình thái vật chất nhưng những tài sản này lại có giá trị kinh tế to lớn và mang lại lợi ích cho doanh nghiệp trong nhiều kỳ kinh doanh. Chúng thường là quyền lợi pháp lý hoặc lợi thế cạnh tranh như quyền sử dụng đất, quyền sở hữu trí tuệ, thương hiệu, nhãn hiệu, lợi thế thương mại.

Tài sản cố định vô hình cũng là một phần quan trọng

Việc đầu tư tài sản cố định có thể là mua sắm trực tiếp hoặc thuê tài sản cố định tùy thuộc vào chiến lược đầu tư và tình hình tài chính doanh nghiệp.

Cách tính vốn cố định trong bảng cân đối kế toán

Công thức tính vốn cố định tại đầu và cuối kỳ kinh doanh:

Trong đó:

• Nguyên giá tài sản cố định là giá trị của tài sản khi mới mua về, bao gồm giá mua, chi phí lắp đặt, chạy thử… trước khi đưa vào sử dụng.
• Khấu hao lũy kế là tổng số tiền khấu hao mà doanh nghiệp đã trích vào chi phí sản xuất qua các kỳ.

Việc xác định chính xác vốn tài sản cố định sẽ giúp doanh nghiệp quản lý tài chính hiệu quả, đồng thời đáp ứng yêu cầu của các cơ quan quản lý và thực hiện kế hoạch kinh doanh của doanh nghiệp.

Cần theo dõi và quản lý vốn cố định

 Phân biệt vốn cố định và vốn lưu động

Khác biệt lớn nhất giữa vốn cố định và vốn lưu động là thời gian sử dụng và tính luân chuyển., bạn có thể phân biệt qua các tiêu chí sau:

Tiêu chí đánh giá hiệu quả sử dụng vốn cố định

Hiệu quả sử dụng vốn cố định là thước đo quan trọng phản ánh khả năng của doanh nghiệp trong việc chuyển hóa khoản đầu tư vào tài sản cố định thành doanh thu và lợi nhuận. Một doanh nghiệp có hiệu suất sử dụng vốn cao cho thấy họ đang quản lý tài sản một cách tối ưu, mang lại lợi ích kinh tế vượt trội. Dưới đây là các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng vốn cố định phổ biến nhất:

Hiệu suất sử dụng vốn cố định (Vòng quay vốn)

Đây là chỉ số tài chính phản ánh khả năng tạo ra doanh thu từ mỗi đơn vị vốn mà doanh nghiệp đang nắm giữ. Công thức:

Hiệu suất sử dụng vốn cố định = Doanh thu thuần/vốn cố định bình quân

Hiệu suất sử dụng vốn cố định càng cao cho thấy doanh nghiệp càng sử dụng tài sản cố định hiệu quả, tạo ra nhiều doanh thu hơn với cùng một lượng vốn đầu tư. Chỉ số này còn được gọi là vòng quay vốn cố định, phản ánh tốc độ luân chuyển giá trị của tài sản cố định trong doanh thu.

Tỷ suất lợi nhuận vốn cố định (ROFA - Return on Fixed Assets)

Tỷ suất này đo lường khả năng sinh lời từ các khoản đầu tư vào tài sản cố định. Công thức:

Tỷ suất lợi nhuận vốn cố định = Lợi nhuận trước thuế và lãi vay (EBIT)/vốn cố định bình quân

Tỷ suất lợi nhuận càng cao chứng tỏ vốn cố định đang được khai thác hiệu quả để tạo ra lợi nhuận cho doanh nghiệp. Đây là một chỉ số quan trọng để đánh giá khả năng sinh lời của các khoản đầu tư dài hạn.

Hiệu quả vốn cố định được đánh giá bằng nhiều tiêu chí

Hàm lượng vốn cố định (Tỷ lệ vốn cố định trên doanh thu)

Khác với hiệu suất sử dụng, hàm lượng vốn cố định cho biết lượng vốn cố định cần thiết để tạo ra một đơn vị doanh thu. Công thức:

Hàm lượng vốn cố định = Vốn cố định bình quân/Doanh thu thuần

Hàm lượng vốn càng thấp thì doanh nghiệp càng ít phụ thuộc vào vốn cố định để tạo ra doanh thu, hoặc đang sử dụng tài sản một cách hiệu quả hơn. Chỉ số này hữu ích để so sánh hiệu quả đầu tư giữa các doanh nghiệp cùng ngành.

Hệ số trang bị tài sản cố định cho lao động

Chỉ số này phản ánh mức độ trang bị tài sản cố định cho mỗi người lao động trực tiếp trong quá trình sản xuất. Công thức:

Hệ số trang bị tài sản cố định = Nguyên giá tài sản cố định/Số lượng công nhân sản xuất trực tiếp

Hệ số trang bị tài sản cố định cao có thể cho thấy doanh nghiệp đang đầu tư vào công nghệ hiện đại và máy móc tự động hóa, từ đó có khả năng nâng cao năng suất lao động và giảm chi phí nhân công trên đơn vị sản phẩm.

Tỷ suất đầu tư tài sản cố định

Chỉ số này cho biết tỷ trọng của tài sản cố định trong tổng cơ cấu tài sản của doanh nghiệp. Công thức:

Tỷ suất đầu tư tài sản cố định = Giá trị còn lại của tài sản cố định/Tổng tài sản

Tỷ suất đầu tư tài sản cố định cao cho thấy doanh nghiệp tập trung đầu tư mạnh vào cơ sở vật chất, máy móc thiết bị, phản ánh chiến lược đầu tư dài hạn và tiềm năng mở rộng quy mô. Tuy nhiên, tỷ suất quá cao có thể ảnh hưởng đến tính thanh khoản của doanh nghiệp.

Phương pháp quản lý vốn cố định hiệu quả cho doanh nghiệp

Quản lý vốn này thật thông minh là điều cực kỳ quan trọng với mọi nhà lãnh đạo. Việc quản lý tốt bắt đầu từ khâu lập kế hoạch tỉ mỉ:

• Xác định nhu cầu rõ ràng: Cần biết chính xác loại tài sản, số lượng và thời điểm mua sắm để phù hợp với mục tiêu kinh doanh.
• Phân tích hiệu quả đầu tư (ROI): Tính toán lợi nhuận dự kiến và rủi ro để đảm bảo tiền bỏ ra mang lại giá trị cao nhất.
• Cân đối nguồn vốn: Quyết định sẽ dùng vốn tự có, vay ngân hàng hay thuê tài chính để mua sắm.

Sau khi mua sắm, việc sử dụng và quản lý tài sản xuyên suốt thời gian hoạt động là rất cần thiết:

• Quản lý hồ sơ: Ghi chép đầy đủ thông tin chi tiết về từng tài sản.
• Tính khấu hao: Xác định đúng mức hao mòn để tính chi phí sản xuất chính xác.
• Bảo trì định kỳ: Giúp tài sản bền hơn, ít hỏng hóc, đảm bảo năng suất.
• Tối ưu công suất: Đảm bảo tài sản được sử dụng hết khả năng, tránh lãng phí.

Để liên tục cải thiện, doanh nghiệp cần định kỳ kiểm tra hiệu quả:

• Dùng các chỉ số: Áp dụng các công thức như hiệu suất sử dụng, tỷ suất lợi nhuận để đo lường.
• Phân tích và đối chiếu: So sánh số liệu của mình với quá khứ hoặc với các công ty khác để tìm điểm mạnh, yếu.
• Kiểm soát rủi ro: Sẵn sàng đối phó với rủi ro như công nghệ lạc hậu, hỏng hóc hay biến động thị trường.

Trong thời đại số, dùng phần mềm là cách tối ưu để quản lý vốn cố định:

• Tự động hóa: Phần mềm giúp theo dõi, tính toán và làm báo cáo tự động, giảm sai sót.
• Dữ liệu tức thời: Nhà quản lý nắm bắt tình hình tài sản ngay lập tức để đưa ra quyết định nhanh chóng.
• Tăng minh bạch: Mọi thông tin đều được tập trung, dễ kiểm tra, giúp quản lý hiệu quả hơn.

Áp dụng những phương pháp này, doanh nghiệp sẽ quản lý vốn cố định thông minh hơn, biến chúng thành đòn bẩy cho sự phát triển bền vững và lợi nhuận tăng trưởng.

Hiểu rõ định nghĩa, vai trò, đặc điểm, các tiêu chí đánh giá hiệu quả vốn cố định cho đến việc áp dụng các phương pháp quản lý thông minh, mỗi quyết định liên quan đến vốn cố định đều ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tương lai tài chính của doanh nghiệp. Hãy theo dõi TOPI nâng cao hiểu biết của bạn về các loại hình đầu tư, quản lý tài chính doanh nghiệp!