Force Sell là một tình trạng đáng báo động với nhà đầu tư khi quyền quyết định giao dịch cổ phiếu không còn nằm trong tay họ nữa. Vậy Force Sell là gì? Khi nào xảy ra Force Sell? Có cách nào có thể tránh được tình trạng này không?
1. Force Sell là gì?
Force Sell hay Foreced Selling, tạm dịch là thanh lý bắt buộc, là trạng thái tài khoản giao dịch của khách hàng có tỷ lệ ký quỹ giảm dưới mức tối thiểu theo quy định của công ty chứng khoán.
Khi tài khoản bị Force Sell, nhà đầu tư sẽ nhận được thông báo. Nếu trong thời hạn 03 ngày không thể đẩy tỷ lệ ký quỹ về mức quy định thì công ty chứng khoán (CTCK) sẽ thực hiện Call margin.
Khi ấy, nhà đầu tư sẽ không còn quyền tự quản lý rủi ro cho cổ phiếu của mình nữa mà CTCK sẽ thực hiện việc thanh lý bắt buộc hay còn gọi là bán giải chấp cổ phiếu trong tài khoản của nhà đầu tư nhằm duy trì mức an toàn.
Force Sell là thuật ngữ quen thuộc đối với các nhà đầu tư chứng khoán
Ví dụ:
Tổng tài sản của nhà đầu tư A là 7 tỷ đồng.
A mua cổ phiếu của FPT với trị giá là 14,7 tỷ (giá hiện tại của cổ phiếu FPT là 73.500 đồng, khối lượng giao dịch mua là 200.000 cổ).
A vay ký quỹ 7,7 tỷ đồng
Ngưỡng xử lý là 30%, ngưỡng duy trì là 35%.
Sau 3 tháng, giá trị cổ phiếu chỉ còn 57.500 đồng vì vậy tổng tài sản lúc này là 11,5 tỷ đồng. Số tiền ký quỹ là 7,7 tỷ đồng thì vốn ban đầu chỉ còn 3,8 tỷ đồng thôi.
Khi đó tỷ lệ ký quỹ trên tài khoản bằng 3,8/11,5 = 33% < 35% như vậy tài khoản đang chạm ngưỡng duy trì, tài khoản bị Call margin
Nhưng nếu giá trị cổ phiếu chạm mức 54.500 đồng thì tổng tài sản là 10,9 tỷ đồng, vốn ban đầu còn 3,2 tỷ đồng
=> Tỷ lệ ký quỹ sẽ bằng 3,2/10,9 = 29% dưới mức 30% lúc này tài khoản của A bị Force sell.
Muốn thoát khỏi Force Sell nhà đầu tư cần nộp thêm tiền vào tài khoản, số tiền có thể là 2 tỷ đồng thì tỷ lệ ký quỹ sẽ tăng lên 40%, về mức duy trì.
2. Khi nào xảy ra hiện tượng Force Sell
Như phân tích ví dụ ở trên, hiện tượng Force Sell xảy ra khi tỷ lệ ký quỹ ở dưới ngưỡng xử lý (quy định bởi CTCK). Nguyên nhân tỷ lệ ký quỹ này giảm bởi vì giá cổ phiếu giảm trong khi nhà đầu tư có đi vay Margin lúc mua cổ phiếu.
Trong thời hạn 03 ngày làm việc thì nhà đầu tư bắt buộc phải nộp thêm tiền vào tài khoản để đưa tỷ lệ ký quỹ về mức an toàn, nếu không thì CTCK sẽ bán giải chấp cổ phiếu đó.
Force Sell là khi nhà đầu tư rơi vào tình trạng khá khó khăn
3. Nguyên lý hoạt động của Force Sell
Thông thường, khi giá cổ phiếu giảm mạnh thì nhà đầu tư sẽ vay margin tại công ty chứng khoán. Lúc này CTCK sẽ buộc phải bán những cổ phiếu của nhà đầu tư trong phiên giao dịch kế tiếp, để tỷ lệ ký quỹ vẫn được đảm bảo ở mức an toàn.
Dựa trên tỷ lệ Margin Ratio của tài khoản, hệ thống sẽ thực hiện theo nguyên lý như sau:
- Nếu tỷ lệ ký quỹ lớn hơn hoặc bằng (>=) ngưỡng duy trì thì tài khoản đang ở trạng thái bình thường;
- Nếu ngưỡng duy trì lớn hơn (>) tỷ lệ ký quỹ và lớn hơn hoặc bằng (>=) ngưỡng xử lý bắt buộc thì tài khoản đang bị Margin Call;
- Còn nếu tỷ lệ ký quỹ nhỏ hơn (<) ngưỡng xử lý bắt buộc thì tài khoản bị Force Sell
Trong đó:
- Ngưỡng ký quỹ ban đầu là 100%
- Ngưỡng duy trì là 80%
- Ngưỡng xử lý bắt buộc là 70%
Tỷ lệ ký quỹ sẽ bằng Tài sản ròng chia cho tổng tài sản cả ký quỹ.
Cách thức hoạt động của quá trình Force Sell
4. Phân biệt Force Sell và Call margin
Call margin là lệnh gọi ký quỹ, khi tài khoản của nhà đầu tư dưới ngưỡng duy trì, CTCK sẽ thông báo và yêu cầu nhà đầu tư nộp thêm tiền vào tăng tổng tài sản lên, bán bớt cổ phiếu hoặc chuyển cổ phiếu từ tài khoản thường sang tài để tỷ lệ ký quỹ về mức an toàn.
Nếu thị trường tiếp tục xuống dốc, đến khi tài khoản giao dịch của nhà đầu tư giảm tới mức dưới cả ngưỡng xử lý thì khi đó bị Force Sell, buộc CTCK phải bán giải chấp cổ phiếu.
Thứ tự như sau: Mới vay margin - căng margin - Call margin - Force sell. Force sell là mức cuối cùng nhà đầu tư không thể kiểm soát được nữa cần CTCK vào cuộc.
Call margin và Force sell là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau
5. Ảnh hưởng của Force Sell đối với thị trường chứng khoán
Hiện tại, thị trường đang tiếp tục giảm điểm sâu, lực cầu yếu ớt, các đợt Force Sell sẽ càng làm thị trường chứng khoán càng “sụt” xuống sâu hơn nữa. Nhiều công ty chứng khoán đặt khung giờ Force Sell tự động từ 10h - 11h và 14h, nhiều nơi còn xử lý Call margin ngay từ phiên khớp lệnh ATO.
Khi lãi suất ngân hàng còn đang tăng cao, biến động ở nước ngoài chẳng hạn như chính sách tiền tệ FED, không ít mã cổ phiếu có thanh khoản kém bị bán ồ ạt để cứu các mã khác. Hình thành tình trạng Call margin chéo và Force sell chéo. Cứ 1 mã cổ phiếu bị tình trạng này thì kéo theo 1 - 2 mã cổ phiếu khác cũng buộc phải Force sell chéo, rồi dần dần lây lan, dẫn đến việc bán tháo trên diện rộng, càng khiến cho chỉ số sụp đổ nhanh chóng hơn, thị trường khi ấy sẽ tụt dốc không phanh.
Những tác động của Force Sell đối với nhà đầu tư và thị trường chứng khoán
6. Cách tránh Force Sell hiệu quả
Để tránh Force Sell, nhà đầu tư phải theo dõi sát sao tỷ lệ ký quỹ của tài khoản mỗi khi biến động thị trường xảy ra.
Trước khi đưa ra quyết định đầu tư bất cứ cổ phiếu nào cũng cần phân tích kỹ lưỡng và tuân thủ đúng quy trình. Lựa chọn các cổ phiếu có tiềm năng tăng giá thì thường sẽ tránh được Force Sell.
Chẳng hạn, bạn có thể áp dụng quy trình đầu tư như sau: Đầu tiên xác định thời điểm của thị trường, sau đó phân bổ tài sản sao cho hợp lý, tiếp theo tạo lập danh mục đầu tư, cần phải tìm hiểu kỹ lưỡng về các tổ chức phát hành cổ phiếu. Tiếp theo, áp dụng các kỹ thuật phân tích chứng khoán. Cuối cùng là giao dịch. Lưu ý, cần phải có biện pháp quản trị rủi ro cho danh mục đầu tư của mình để tránh thua lỗ nặng.
Nhà đầu tư chỉ nên sử dụng Margin ở mức độ vừa phải, để tài khoản có biên an toàn, phòng trường hợp khi cổ phiếu hoặc thị trường có biến động ngoài dự đoán thì tài khoản vẫn không bị rơi vào trạng thái Call Margin. Khi thấy thị trường đang tăng rõ rệt thì sử dụng Margin lúc này hiệu quả nhất, còn nếu thị trường giảm điểm hoặc đi ngang thì không nên sử dụng. Hoặc sử dụng Margin với những cổ phiếu có tính thanh khoản tốt.
Đôi khi, Force Sell nằm ngoài tầm kiểm soát của nhà đầu tư, vì thế nên tìm kiếm nhiều biện pháp để hạn chế tổn thất, ví dụ Isolated Margin - một hình thức ký quỹ riêng biệt với từng mã cổ phiếu, nếu một mã nào đó chạm mốc xử lý thì mã đó sẽ buộc thanh lý và không làm ảnh hưởng tới tổng tài khoản.
Tóm lại, Force Sell là một trong những tác động xấu đến tài khoản của nhà đầu tư, có khả năng cuốn trôi hết số vốn tích cóp trong thời gian dài. Hãy tự quản trị rủi ro các danh mục đầu tư của bản thân và đừng quá tham lam, hết sức tỉnh táo khi quyết định sử dụng Margin nhé!
Với những thông tin trên về Force Sell, TOPI mong rằng nó sẽ hữu ích với bạn. Chúc bạn thành công!
