Cú sốc cung và cú sốc cầu là gì? Những đặc trưng và tác động

Cú sốc cung và cú sốc cầu là hai hiện tượng kinh tế quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến thị trường và nền kinh tế toàn cầu. Cả hai đều có thể dẫn đến những biến động lớn về giá cả, lạm phát, và tăng trưởng kinh tế. Hiểu rõ đặc trưng và tác động của chúng sẽ giúp doanh nghiệp và nhà đầu tư đưa ra những quyết định hợp lý hơn trong bối cảnh kinh tế biến động. Trong bài viết này hãy cùng TOPI tìm hiểu chi tiết về chủ đề này nhé!

Giới thiệu về cú sốc kinh tế

Cú sốc kinh tế có thể làm xáo trộn cân bằng thị trường

Cú sốc kinh tế là những thay đổi đột ngột và không lường trước được trong nền kinh tế, có thể làm xáo trộn sự cân bằng của thị trường. Những cú sốc này có thể xuất phát từ sự thay đổi trong nguồn cung, cầu, chính sách. Hoặc do các yếu tố ngoại cảnh như khủng hoảng tài chính, thiên tai hoặc dịch bệnh. Cú sốc kinh tế thường dẫn đến sự biến động về giá cả, sản lượng và tình hình thất nghiệp, gây ảnh hưởng lớn đến sự phát triển và ổn định của một quốc gia.

Cú sốc cung là gì?

Định nghĩa:

Cú sốc cung là sự thay đổi bất ngờ về nguồn cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ, ảnh hưởng đến khả năng sản xuất hoặc cung ứng của một nền kinh tế. Khi cú sốc cung xảy ra, giá cả hàng hóa và dịch vụ có thể tăng hoặc giảm mạnh do thay đổi trong chi phí sản xuất hoặc sự thiếu hụt nguyên vật liệu.

Nguyên nhân:

Nguyên nhân của cú sốc cung có thể bao gồm các yếu tố như: thiên tai, chiến tranh, đình công trong ngành sản xuất, khủng hoảng nguyên liệu. Nó cũng có thể xuất phát từ lý do đến từ những thay đổi chính sách như tăng thuế nhập khẩu, áp dụng các quy định mới trong sản xuất, hoặc giá năng lượng tăng cao.

Đặc trưng:

• Sự gia tăng hoặc giảm mạnh về giá cả hàng hóa.
• Tình trạng thiếu hụt nguồn cung trên thị trường.
• Ảnh hưởng tiêu cực đến sản lượng và lợi nhuận của doanh nghiệp.
• Gây ra lạm phát hoặc giảm phát nếu cung không đáp ứng được cầu.

Cú sốc cầu là gì?

Định nghĩa:

Cú sốc cầu là sự thay đổi bất ngờ và mạnh mẽ về nhu cầu tiêu dùng của người dân hoặc các doanh nghiệp đối với hàng hóa và dịch vụ. Khi cầu tăng hoặc giảm đột ngột, nó có thể ảnh hưởng lớn đến thị trường, gây biến động về giá và sản lượng.

Nguyên nhân:

Nguyên nhân của cú sốc cầu có thể đến từ các yếu tố như thay đổi chính sách tài khóa, lãi suất, thu nhập của người dân, tâm lý tiêu dùng. Sự ra đời của công nghệ mới cũng là lsy do làm thay đổi hành vi mua sắm tạo nên cú sốc cầu. 

Khủng hoảng kinh tế toàn cầu hoặc biến động chính trị cũng có thể tạo ra những cú sốc cầu lớn.

Đặc trưng:

• Sự thay đổi đột ngột trong mức độ chi tiêu và mua sắm của người dân.
• Ảnh hưởng mạnh đến giá cả và lạm phát.
• Thay đổi sản lượng và việc làm trong các ngành kinh tế.
• Tạo ra môi trường kinh doanh không ổn định, khó dự đoán.

Tác động của cú sốc cung

Cú sốc cung khiến cho giá cả tăng cao

Cú sốc cung có thể gây ra những tác động lớn đến nền kinh tế, đặc biệt là khi nguồn cung bị gián đoạn hoặc giảm mạnh. Một số tác động cụ thể bao gồm:

• Giá cả tăng cao: Khi nguồn cung giảm mà nhu cầu vẫn ổn định, giá cả hàng hóa và dịch vụ có xu hướng tăng lên, dẫn đến tình trạng lạm phát.
• Giảm sản lượng: Cú sốc cung làm giảm khả năng sản xuất của các doanh nghiệp, dẫn đến sản lượng hàng hóa giảm, gây thiệt hại về lợi nhuận và hiệu suất.
• Thất nghiệp gia tăng: Khi các doanh nghiệp gặp khó khăn trong sản xuất do nguồn cung khan hiếm, họ có thể cắt giảm nhân sự, dẫn đến tỷ lệ thất nghiệp tăng cao.
• Giảm đầu tư: Các doanh nghiệp có thể chùn bước trong việc đầu tư mở rộng khi chi phí sản xuất tăng lên và rủi ro kinh doanh lớn hơn.
• Lạm phát chi phí đẩy: Cú sốc cung thường dẫn đến lạm phát chi phí đẩy, khi giá cả hàng hóa tăng do chi phí sản xuất cao hơn, gây áp lực lên cả nhà sản xuất và người tiêu dùng.

Tác động của cú sốc cầu

Cú sốc cầu khiến cho nền kinh tế bị tác động mạnh mẽ

Cú sốc cầu cũng có tác động mạnh mẽ đến nền kinh tế. Một số tác động cụ thể bao gồm:

• Lạm phát hoặc giảm phát: Nếu nhu cầu tăng đột ngột, lạm phát có thể xảy ra do sự gia tăng giá cả khi cung không theo kịp. Ngược lại, nếu cầu giảm mạnh, giảm phát có thể xuất hiện khi giá cả giảm vì hàng hóa không bán được.
• Biến động sản lượng: Khi cầu tăng, doanh nghiệp sẽ tăng sản lượng để đáp ứng nhu cầu, kéo theo sự phát triển kinh tế. Khi cầu giảm, doanh nghiệp phải giảm sản lượng, dẫn đến suy giảm kinh tế.
• Thay đổi trong việc làm: Nhu cầu tăng có thể tạo ra nhiều việc làm hơn trong các ngành sản xuất và dịch vụ. Còn khi cầu giảm, tình trạng sa thải nhân viên hoặc cắt giảm giờ làm có thể diễn ra.
• Tâm lý tiêu dùng và đầu tư: Khi cầu biến động, tâm lý của người tiêu dùng và nhà đầu tư thường bị ảnh hưởng mạnh. Nhu cầu tăng có thể khuyến khích đầu tư, trong khi cầu giảm có thể khiến các doanh nghiệp và người tiêu dùng thận trọng hơn trong chi tiêu.
• Tác động đến xuất nhập khẩu: Sự thay đổi trong cầu nội địa có thể ảnh hưởng đến xuất khẩu và nhập khẩu. Cầu nội địa giảm có thể làm giảm nhập khẩu, trong khi cầu tăng có thể khuyến khích nhập khẩu thêm hàng hóa để đáp ứng nhu cầu trong nước.

So sánh cú sốc cung và cú sốc cầu

Dưới đây là bảng so sánh giữa cú sốc cung và cú sốc cầu:

Biện pháp ứng phó với cú sốc cung và cầu

Chính phủ cần phải có biện pháp phù hợp với những biến động cung cầu trong tình hình cụ thể 

Biện pháp ứng phó với cú sốc cung:

• Đa dạng hóa nguồn cung: Chính phủ và doanh nghiệp nên tìm kiếm các nguồn cung cấp mới để giảm sự phụ thuộc vào một nguồn cung duy nhất. Điều này có thể giúp giảm thiểu rủi ro khi nguồn cung bị gián đoạn.
• Dự trữ hàng hóa và nguyên liệu: Tăng cường dự trữ nguyên liệu và hàng hóa cần thiết để đối phó với các tình huống khẩn cấp.
• Tăng cường đầu tư vào công nghệ: Đổi mới công nghệ và cải thiện hiệu suất sản xuất có thể giúp giảm thiểu tác động của cú sốc cung.
• Chính sách thuế và trợ cấp: Chính phủ có thể giảm thuế hoặc cung cấp trợ cấp cho các ngành bị ảnh hưởng nặng nề bởi cú sốc cung, giúp họ vượt qua giai đoạn khó khăn và duy trì hoạt động sản xuất.
• Tăng cường hợp tác quốc tế: Thúc đẩy các hiệp định thương mại quốc tế và tăng cường quan hệ hợp tác với các đối tác nước ngoài để có nhiều lựa chọn cung ứng hơn.

Biện pháp ứng phó với cú sốc cầu:

• Chính sách tiền tệ mở rộng: Ngân hàng trung ương có thể cắt giảm lãi suất hoặc áp dụng các biện pháp nới lỏng định lượng để tăng lượng tiền trong lưu thông, khuyến khích chi tiêu và đầu tư.
• Chính sách tài khóa kích thích: Chính phủ có thể tăng cường chi tiêu công, đầu tư vào cơ sở hạ tầng và cung cấp các gói hỗ trợ cho người dân và doanh nghiệp, kích thích nhu cầu tiêu dùng.
• Giảm thuế cho doanh nghiệp và người dân: Chính phủ có thể giảm thuế thu nhập cá nhân hoặc doanh nghiệp để thúc đẩy tiêu dùng và đầu tư, giúp phục hồi nền kinh tế.
• Tạo việc làm và hỗ trợ thu nhập: Chính phủ và doanh nghiệp có thể thực hiện các chương trình tạo việc làm hoặc hỗ trợ thu nhập cho những người bị ảnh hưởng nặng nề bởi cú sốc cầu, giúp duy trì sức mua của người tiêu dùng.
• Khuyến khích đổi mới và phát triển sản phẩm: Doanh nghiệp có thể tập trung vào nghiên cứu và phát triển các sản phẩm mới, phù hợp với nhu cầu của thị trường để khuyến khích tiêu dùng.

Cả hai biện pháp ứng phó với cú sốc cung và cú sốc cầu đều cần sự can thiệp từ cả chính phủ và doanh nghiệp để ổn định nền kinh tế và duy trì cân bằng giữa cung và cầu.

Cú sốc cung và cú sốc cầu là những hiện tượng kinh tế quan trọng, hiểu về những hiện tượng này sẽ giúp chúng ta có cái nhìn sâu hơn về thị trường và có những biện pháp đối phó chủ động hơn trước biến động của thị trường. Tìm hiểu thêm các thông tin tài chính – kinh tế khác trên TOPI.VN nhé!