Thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp là gì? Phân biệt thế nào?

Thị trường sơ cấp (Primary Market)

Thị trường thứ cấp (Secondary Market)

Là nơi các công ty phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu lần đầu tiên để huy động vốn từ nhà đầu tư. Nói cách khác, đây là “chợ chứng khoán lần đầu” – nơi doanh nghiệp bán chứng khoán trực tiếp cho nhà đầu tư, thường thông qua phát hành lần đầu ra công chúng (IPO) hoặc phát hành riêng lẻ.

Là nơi diễn ra hoạt động mua bán lại chứng khoán giữa các nhà đầu tư với nhau, sau khi chứng khoán đã được phát hành lần đầu trên thị trường sơ cấp.

Mục tiêu chính: Huy động vốn cho doanh nghiệp >>> Tiền vốn chảy về doanh nghiệp

Tại đây, doanh nghiệp không còn nhận được tiền từ việc giao dịch cổ phiếu – mà dòng tiền chảy giữa người mua và người bán.

Ví dụ: Khi một công ty A lần đầu tiên lên sàn HOSE và bán cổ phiếu ra công chúng, bạn mua cổ phiếu trực tiếp từ công ty qua ngân hàng đầu tư – đó là đang tham gia thị trường sơ cấp.

Ví dụ: Bạn mua cổ phiếu CTG từ một nhà đầu tư khác thông qua sàn giao dịch như HoSE, HNX – đó là bạn đang giao dịch trên thị trường thứ cấp.

Thị trường sơ cấp

Thị trường thứ cấp

Huy động vốn cho nền kinh tế, Chính phủ và doanh nghiệp

Cung cấp thanh khoản cho các chứng khoán đã phát hành

Tổ chức phát hành là bên trực tiếp bán chứng khoán để lấy vốn

Tổ chức phát hành không tham gia trực tiếp, không thu thêm vốn

Nhà đầu tư mua để đầu tư dài hạn hoặc kỳ vọng giá tăng khi niêm yết

Giao dịch mua bán để sinh lời, đầu cơ, nhận cổ tức...

Góp phần mở rộng sản xuất, phát triển hạ tầng, tăng trưởng kinh tế

Giúp thị trường sôi động, định giá doanh nghiệp tốt hơn, thu hút thêm vốn gián tiếp

Thị trường chứng khoán sơ cấp

Thị trường chứng khoán thứ cấp

Thị trường chỉ hoạt động khi có đợt phát hành các sản phẩm chứng khoán mới từ doanh nghiệp, Chính phủ

Giao dịch liên tục, tính cạnh tranh cao do các nhà đầu tư chuyển giao quyền sở hữu chứng khoán để kiếm lời từ chênh lệch giá hoặc cổ tức, trái tức.

Khối lượng giao dịch hạn chế

Khối lượng giao dịch cao

Thị trường sơ cấp

Thị trường thứ cấp

Doanh nghiệp hoặc chính phủ phải công khai đầy đủ thông tin về đợt phát hành (IPO, trái phiếu…) trước khi bán cho nhà đầu tư.

Thông tin này được kiểm duyệt bởi Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.

Mọi giao dịch, giá cổ phiếu, khối lượng, thông tin doanh nghiệp... đều minh bạch, công khai trên hệ thống giao dịch (HOSE, HNX…).

Nhà đầu tư có thể mua trực tiếp từ tổ chức phát hành thông qua đại lý phát hành mà không cần qua trung gian

Nhà đầu tư bắt buộc phải giao dịch qua bên trung gian như công ty chứng khoán, môi giới.

Áp dụng khi phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO).

Giá cổ phiếu được xác định qua hình thức đấu giá công khai để chọn mức giá phát hành hợp lý.

Giao dịch trên sàn theo cơ chế đấu giá liên tục hoặc định kỳ. Hệ thống tự động khớp lệnh dựa trên nguyên tắc khớp giá tốt nhất và khối lượng cao nhất.

Thị trường sơ cấp

Thị trường thứ cấp

Giúp huy động vốn trực tiếp cho doanh nghiệp và Chính phủ để phát triển sản xuất, đầu tư hạ tầng, mở rộng kinh doanh.

Là kênh đầu tiên để doanh nghiệp tiếp cận thị trường tài chính, tạo tiền đề niêm yết trên sàn.

Giá cổ phiếu phát hành có thể được định giá hợp lý qua đấu giá công khai.

Tạo tính thanh khoản cho thị trường chứng khoán, giúp nhà đầu tư dễ dàng mua – bán, chuyển nhượng tài sản.

Cho phép định giá lại tài sản doanh nghiệp thông qua giao dịch thực tế.

Thị trường sôi động, đa dạng giúp nhà đầu tư có nhiều cơ hội sinh lời từ chênh lệch giá hoặc cổ tức.

Không có tính thanh khoản cao: Nhà đầu tư không thể bán lại ngay chứng khoán đã mua.

Quy mô nhỏ, chỉ diễn ra mỗi khi có phát hành mới, không liên tục.

Phụ thuộc vào sức hấp dẫn của doanh nghiệp phát hành – nếu không hấp dẫn, khó bán.

Dòng tiền mua bán không chảy vào doanh nghiệp, nên không giúp tăng vốn trực tiếp cho hoạt động sản xuất kinh doanh.

Dễ bị ảnh hưởng bởi tâm lý đầu cơ, tin đồn, thao túng giá.

Nhà đầu tư mới dễ FOMO, thiếu kinh nghiệm dễ “đu đỉnh”.