Thất nghiệp cơ cấu là là một trong những tình trạng thất nghiệp khá phổ biến trong bất cứ nền kinh tế nào. Cùng TOPI tìm hiểu thất nghiệp cơ cấu là sao, lấy ví dụ và tìm nguyên nhân, giải pháp khắc phục tình trạng thất nghiệp cơ cấu.
Khái niệm thất nghiệp cơ cấu
Thất nghiệp cơ cấu xảy ra khi nền kinh tế thay đổi cơ cấu hoặc công nghệ phát triển, dẫn đến sự không tương thích giữa kỹ năng của người lao động và nhu cầu của nhà tuyển dụng. Điều này khiến nhiều người không thể đáp ứng các yêu cầu mới của thị trường lao động.
Thất nghiệp là tình trạng khi những người trong độ tuổi lao động, có khả năng và mong muốn làm việc, nhưng vẫn chưa tìm được công việc phù hợp.
Thất nghiệp cơ cấu là người mất việc do không đáp ứng kỹ năng mới
Thất nghiệp chu kỳ là tình trạng thất nghiệp xảy ra do sự suy giảm trong chu kỳ kinh tế. Khi nền kinh tế rơi vào suy thoái, tổng cầu trong nền kinh tế giảm, các doanh nghiệp cắt giảm sản xuất và lao động, dẫn đến tình trạng thất nghiệp gia tăng. Ngược lại, khi kinh tế phục hồi và tăng trưởng, nhu cầu lao động tăng, tỷ lệ thất nghiệp sẽ giảm.
Ví dụ minh họa thất nghiệp cơ cấu và thất nghiệp chu kỳ
Để dễ hiểu, các bạn hãy tham khảo một số ví dụ về thất nghiệp cơ cấu như sau:
Trong y khoa, khi phẫu thuật bằng robot trở nên phổ biến, các bác sĩ không chỉ cần kỹ năng phẫu thuật mà còn phải sử dụng thành thạo máy tính. Những bác sĩ chưa kịp thích nghi có thể rơi vào tình trạng thất nghiệp.
Tương tự, khi ngành sản xuất phim chụp ảnh suy giảm trong khi ngành sản xuất máy ảnh kỹ thuật số phát triển mạnh, những lao động không đủ kỹ năng để chuyển sang ngành mới sẽ mất việc.
Hay khi tự động hóa lan rộng trong ngành sản xuất, những công nhân với kỹ năng truyền thống không còn phù hợp với yêu cầu công việc hiện đại, dẫn đến tình trạng thất nghiệp.
Thất nghiệp cơ cấu và thất nghiệp chu kỳ có sự khác biệt
Tuy nhiên, trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế, nhiều công ty phải đóng cửa hoặc giảm quy mô hoạt động, dẫn đến việc nhiều người mất việc làm. Khi kinh tế phục hồi, các công ty mở rộng sản xuất và tuyển dụng trở lại, những người thất nghiệp sẽ có cơ hội tìm được việc làm mới. Đây là ví dụ về thất nghiệp chu kỳ.
Đặc điểm của thất nghiệp cơ cấu
Tính chất lâu dài: Thất nghiệp cơ cấu thường kéo dài hơn so với các loại thất nghiệp khác vì cần thời gian để người lao động học hỏi và thích nghi với các kỹ năng mới phù hợp với thị trường.
Liên quan đến sự thay đổi công nghệ và cơ cấu kinh tế: Loại thất nghiệp này xảy ra khi nền kinh tế thay đổi, công nghệ mới xuất hiện hoặc ngành nghề cũ suy thoái, khiến các kỹ năng hiện có của lao động không còn phù hợp với yêu cầu mới.
Mất cân đối giữa cung và cầu lao động: Có sự chênh lệch giữa kỹ năng mà người lao động hiện có và kỹ năng mà thị trường lao động cần, dẫn đến tình trạng mất cân đối giữa cung lao động và cầu lao động.
Tập trung vào các ngành nghề cụ thể: Thất nghiệp cơ cấu thường xảy ra trong những ngành nghề bị ảnh hưởng trực tiếp bởi sự thay đổi công nghệ hoặc sự chuyển đổi cơ cấu kinh tế.
Cần sự can thiệp và đào tạo lại: Để giải quyết thất nghiệp cơ cấu, cần có các chương trình đào tạo lại và hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp cho người lao động để họ có thể thích nghi với những thay đổi trong thị trường lao động.
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng thất nghiệp cơ cấu
Thất nghiệp cơ cấu xuất hiện do những thay đổi trong cơ cấu nền kinh tế và thị trường lao động. Dưới đây là các nguyên nhân chính:
Sự thay đổi cơ cấu cầu lao động
Khi kinh tế phát triển, các ngành công nghiệp mới mở rộng và có triển vọng tăng trưởng, trong khi các ngành cũ hoặc kém phát triển hơn lại bị thu hẹp. Điều này dẫn đến việc cầu lao động tăng ở những khu vực đang phát triển và giảm ở những khu vực đang suy thoái.
Cơ cấu cầu lao động thay đổi dẫn đến thất nghiệp
Chênh lệch về kỹ năng lao động
Các ngành mới yêu cầu những kỹ năng đặc thù (như lập trình viên, kỹ sư điện tử...), trong khi cầu lao động giảm ở các ngành sử dụng kỹ năng truyền thống (như công nhân cơ khí). Điều này khiến những người lao động không có kỹ năng phù hợp trở nên thất nghiệp.
Sự chuyển đổi sang khu vực dịch vụ và tái cấu trúc ngành nghề
Với sự đổi mới công nghệ, khu vực dịch vụ mở rộng và các ngành nghề khác cũng phải tái cơ cấu. Những công nhân có trình độ học vấn cao hơn thường được hưởng lợi từ quá trình này, trong khi những lao động tay nghề thấp gặp khó khăn trong việc thích nghi.
Quá trình chuyển đổi chậm chạp
Cấu trúc lực lượng lao động cần thay đổi để thích ứng với yêu cầu mới. Một số công nhân cần được đào tạo lại và người mới gia nhập thị trường lao động phải có kỹ năng phù hợp. Tuy nhiên, quá trình này thường diễn ra chậm, đặc biệt với những công nhân có tay nghề cao nhưng kỹ năng đã lỗi thời.
Thất nghiệp cơ cấu xảy ra khi sự điều chỉnh trong thị trường lao động không theo kịp tốc độ thay đổi của nền kinh tế, dẫn đến tình trạng thất nghiệp tăng trong những ngành mà cầu lao động giảm nhanh hơn cung lao động.
Giải pháp hạn chế thất nghiệp cơ cấu và khó khăn liên quan
Hiện nay, khi công nghệ liên tục phát triển và các ngành nghề thay đổi liên tục, người lao động nếu không học hỏi và nắm bắt kịp công nghệ mới cũng như nhu cầu của thị trường thì rất dễ rơi vào nhóm thất nghiệp.
Giải pháp cho cá nhân (người lao động)
Đào tạo lại và nâng cao kỹ năng: Người lao động cần chủ động tham gia các khóa học để cập nhật và nâng cao kỹ năng phù hợp với xu hướng thị trường lao động.
Tự học và phát triển bản thân: Tự tìm kiếm cơ hội học tập qua các nguồn trực tuyến miễn phí hoặc các khóa học ngắn hạn về công nghệ mới, kỹ năng mềm, và ngôn ngữ.
Linh hoạt trong công việc: Sẵn sàng chuyển đổi nghề nghiệp và mở rộng lĩnh vực làm việc, không ngại thử sức ở những ngành nghề mới hoặc địa điểm làm việc khác.
Người lao động nên trau dồi nhiều kỹ năm để tránh thất nghiệp
Giải pháp cho doanh nghiệp
Đào tạo và tái đào tạo nội bộ: Doanh nghiệp nên tổ chức các chương trình đào tạo và nâng cao kỹ năng cho nhân viên hiện có, giúp họ thích nghi với công nghệ mới và các thay đổi trong quy trình sản xuất.
Đầu tư vào công nghệ và đổi mới: Đầu tư vào công nghệ hiện đại để tăng năng suất và chất lượng sản phẩm, đồng thời tạo điều kiện cho nhân viên học hỏi và áp dụng những công nghệ này vào công việc.
Hợp tác với các cơ sở đào tạo: Liên kết với các trường đại học, cao đẳng, và trung tâm đào tạo để thiết kế các chương trình phù hợp, nhằm cung cấp lực lượng lao động có kỹ năng đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp.
Đối với các cơ quan chức năng
Chính sách hỗ trợ đào tạo lại: Chính phủ cần triển khai các chương trình đào tạo lại miễn phí hoặc trợ cấp một phần cho người lao động thất nghiệp, đặc biệt tập trung vào các ngành công nghệ cao và dịch vụ.
Phát triển hệ thống giáo dục nghề nghiệp: Nâng cao chất lượng và mở rộng quy mô các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, tạo điều kiện cho người lao động học tập và nâng cao tay nghề.
Khuyến khích doanh nghiệp tham gia đào tạo: Cung cấp các chính sách ưu đãi thuế cho doanh nghiệp tham gia vào các chương trình đào tạo và tái đào tạo lao động, khuyến khích họ đầu tư vào nguồn nhân lực.
Giám sát và điều chỉnh chính sách lao động: Theo dõi sát sao thị trường lao động, điều chỉnh chính sách kịp thời để hỗ trợ người lao động và doanh nghiệp trước các thay đổi kinh tế.
Những giải pháp này cần được phối hợp đồng bộ giữa người lao động, doanh nghiệp và cơ quan chức năng để giảm thiểu tác động của thất nghiệp cơ cấu. Hy vọng qua bài viết từ TOPI, các bạn có thể hiểu thế nào là thất nghiệp cơ cấu cũng như nắm được giải pháp để tránh rơi vào nhóm thất nghiệp do thay đổi cơ cấu lao động.
