Mô hình đa cấp Ponzi xuất hiện tại Việt Nam từ khá lâu. Hình thức lừa đảo này dựa trên việc lấy tiền của người sau để trả cho người trước. TOPI sẽ phân tích cặn kẽ các đặc điểm nhận biết và hướng dẫn phòng tránh mô hình tháp Ponzi.
I. Thông tin về mô hình Ponzi
1. Ponzi là gì?
Mô hình tháp Ponzi hay mô hình đa cấp kim tự tháp là hình thức lừa đảo, mời gọi mua sản phẩm hoặc đầu tư, cam kết trả lãi cao, đồng thời đưa ra nhiều tấm gương đã nhận lợi tức cao trước đó. Thực tế không hề có hoạt động kinh doanh, đầu tư nào diễn ra, hoạt động chỉ dựa trên việc lấy tiền của người đến sau trả cho người đến trước.
Mô hình tháp Ponzi là mô hình lừa đảo mà bạn nên tránh xa
Nhiều nhà đầu tư tham gia Ponzi nhưng không nhận ra dấu hiệu lừa đảo bởi lợi nhuận được cam kết quá hấp dẫn. Mô hình Ponzi được gắn liền với thuật ngữ đa cấp bởi những lời hứa hẹn về tiền lãi nhận được quá hấp dẫn. Trong mô hình Ponzi, nhiều nhà đầu tư bị mờ mắt trước lợi nhuận khi tỷ lệ ROI quá hấp dẫn khiến quên mất những rủi ro có thể gặp phải.
2. Ai là cha đẻ của mô hình Ponzi
Người sáng tạo ra mô hình này là Charles Ponzi (sinh năm 1882) – một trùm lừa đảo người Ý và đã lừa được 15 triệu USD từ hàng vạn khách hàng, khiến cho 6 ngân hàng phá sản. Có thể coi Charles Ponzi chính là “ông tổ” của ngành đa cấp.
Charles Ponzi - “cha đẻ” của mô hình đa cấp Ponzi
3. Cấu tạo của mô hình Ponzi
Trong mô hình Ponzi có nhiều thành phần bao gồm:
- Schemer: Đây là kẻ chủ mưu lập nên hệ thống, xây dựng hình ảnh cá nhân là những doanh nhân thành đạt, kỹ năng hùng biện và thuyết phục tốt, kêu gọi nhà đầu tư góp vốn.
- Investor: Đây là đội “gà” được chăn dắt bởi Schemer. Họ sẵn sàng bỏ tiền tỷ để tham gia vào hệ thống hy vọng hưởng lợi từ lãi suất cao ngất ngưởng từ tiền thu của người đến sau mà không cần phải làm gì.
- Ponzi Introducing Investor: Những thành viên này không bỏ vốn vào mô hình mà kiếm tiền bằng cách giới thiệu nhiều người gia nhập.
Trong mô hình Ponzi chia thành nhiều tầng hình kim tự tháp
II. Đặc điểm của mô hình Ponzi
Mô hình Ponzi đã tồn tại gần 1 thế kỷ trên toàn thế giới, liên tục biến tướng với nhiều thủ đoạn tinh vi. Đặc điểm chung để nhận diện Ponzi lừa đảo là:
- Luôn yêu cầu khoản đầu tư ban đầu và hứa hẹn lợi nhuận trên mức trung bình.
- Các Schemer hay sử dụng ngôn từ đao to búa lớn nhưng thực chất lại rất mơ hồ khi mô tả chiến lược đầu tư của họ.
Bằng cách hứa hẹn về lợi nhuận “khủng”, nhiều nhà đầu tư mới hoặc đã có kinh nghiệm dễ dàng bị qua mắt và đặt hy vọng vào chiến lược này.
III. Phương thức hoạt động của mô hình Ponzi
Cách thức hoạt động chung của mô hình Ponzi đa cấp như sau:
Schemer khởi xướng, quảng cáo về một cơ hội đầu tư nào đó, hứa hẹn lãi suất hấp dẫn, nhà đầu tư muốn tham gia phải góp vốn trước và được hứa hẹn sẽ trả lại cả vốn và lãi trong thời gian cụ thể..
Sau khi kêu gọi được nhiều nhà đầu tư,người khởi xướng sẽ trích tiền từ hai người đến sau để trả cho người đầu tiên.
Người đầu tiên bị hấp dẫn bởi mức lợi nhuận cao ngất ngưởng nên tiếp tục đầu tư.
Bằng cách lấy tiền từ người mới, Schemer có đủ tài chính để trả cho người đến trước (ở tầng trên) và thuyết phục họ tái đầu tư, đồng thời kêu gọi thêm nhiều người khác tham gia.
Khi hệ thống đã dần ổn định, người khởi xướng bắt buộc phải tìm thêm nhà đầu tư mới để duy trì khả năng trả lãi. Nếu hệ thống không duy trì được nữa, Schemer sẽ biến mất cùng số tiền thu được từ các nhà đầu tư.
Nếu hệ thống không có thêm người mới tham gia, Ponzi sẽ sụp đổ
IV. Nguyên nhân khiến nhà đầu tư dễ mắc bẫy Ponzi
Nguyên nhân lớn nhất là do thiếu kiến thức, thiếu kinh nghiệm, tâm lý không vững nên dễ bị cuốn hút, bị qua mắt bởi những ngôn từ hoa mỹ.
Bí quyết “mồi chài” quá chuyên nghiệp của Schemer khiến nhiều người cùng hợp tác, lúc đó bạn chỉ biết đi theo đường mà họ vẽ ra.
Lợi nhuận cao luôn đi kèm rủi ro cao. Với mô hình Ponzi dù tỷ lệ rủi ro rất cao nhưng lãi suất hấp dẫn lại được hứa hẹn ngay từ đầu nên nhà đầu tư dễ rơi vào bẫy.
V. Dấu hiệu nhận biết mô hình lừa đảo Ponzi
Schemer chi trả lợi nhuận cao để thu hút các nhà đầu tư mới đồng thời lôi kéo nhà đầu tư hiện tại đổ thêm tiền vào, dần hình thành hiệu ứng “thác”. Schemer lấy chính số tiền của nhà đầu tư mới để trả cho nhà đầu tư ban đầu và ngụy trang đây là lợi nhuận.
Khi lợi nhuận được cam kết càng cao, nhà đầu tư có xu hướng để tiền của họ vào mô hình càng nhiều, họ sẽ lựa chọn tiếp tục để tiền ở đó để tích lũy tiền lãi. Lúc này schemer không thực sự trả tiền mà chỉ gửi báo cáo số tiền kiếm được cho nhà đầu tư.
Mặc dù mô hình chưa sụp đổ nhưng các nhà đầu tư sẽ không rút được số tiền này. Schemer sẽ giảm thiểu việc rút tiền bằng kế hoạch mới với nội dung là sẽ được hưởng lợi nhuận cao hơn nhưng không thể rút tiền trong một khoảng thời gian nhất định.
Trường hợp khác, nhà đầu tư rút được tiền khi làm theo các quy định và dễ ảo tưởng rằng nơi này có khả năng thanh toán và tài chính ổn định, từ đó yên tâm đổ tiền vào tiếp.
Dấu hiệu nhận biết mô hình Ponzi lừa đảo
Để nhận biết mô hình lừa đảo Ponzi hãy lưu ý các dấu hiệu sau:
- Kêu gọi đầu tư làm giàu một cách nhanh chóng nhưng thiếu cơ sở
- Thông tin đưa ra mơ hồ và thường phóng đại
- Hứa hẹn lãi suất cao ngất ngưởng hoặc “không làm gì vẫn có tiền”
- Cam kết chắc chắn không rủi ro, đưa ra tỷ lệ hoàn vốn cố định.
- Khó rút vốn: Ban đầu có thể cho rút số vốn nhỏ để tạo niềm tin, nhưng sau đó rất khó rút khỏi mô hình này.
- Hoạt động chui, không khai báo với cơ quan có thẩm quyền
- Sản phẩm đầu tư hời hợt, hoa hồng giới thiệu nhiều lớp
VI. Cách phòng tránh mô hình lừa đảo Ponzi hiệu quả
Để không rơi vào bẫy lừa đảo đa cấp Ponzi, nhà đầu tư cần thận trọng và trang bị những hiểu biết về thị trường tài chính, cân nhắc kỹ càng nhất là những lời mời gọi đầu tư dài hạn hoặc đầu tư tiền điện tử.
Tìm hiểu kỹ thông tin liên quan đến dự án, nếu có dấu hiệu mập mờ, không công khai thì rất có khả năng đó là Ponzi.
Luôn ghi nhớ nguyên tắc: Lợi nhuận cao - Rủi ro cao
Chú ý đến số liệu số sách, báo cáo công khai, số liệu thông tin đầu tư…
Đưa ra quyết định dựa vào phân tích dữ liệu, có cơ sở rõ ràng, không hùa theo sự ảnh hưởng của người khác.
Cần hiểu rõ bản chất của khoản đầu tư và đặt ra nghi ngờ nếu lợi nhuận quá cao
VII. So sánh Ponzi với mô hình kim tự tháp
Mô hình kim tự tháp hay còn gọi là hình thức lừa đảo Kim tự tháp là một mô hình trong đó, các thành viên được hứa hẹn về lợi nhuận khi gia nhập mô hình và giới thiệu thêm người mới gia nhập.
Mô hình Ponzi và kim tự tháp đa cấp có nhiều điểm tương đồng
Phần lớn các mô hình kim tự tháp không cung cấp sản phẩm hay dịch vụ nào mà chỉ duy trì dựa trên số tiền thu được từ việc tiếp nhận thêm người mới. Một số mô hình kim tự tháp đăng ký kinh doanh dạng công ty kinh doanh đa cấp,bán sản phẩm và dịch vụ một cách hợp pháp nhưng sản phẩm thường có chất lượng kém.
Đặc điểm giống nhau của 2 mô hình này là:
- Đều lừa đảo bằng cách thuyết phục nạn nhân tham gia đầu tư, hứa hẹn lãi suất cao.
- Thu tiền từ nhà đầu tư mới để trả cho người cũ.
- Cả hai mô hình này thường không cung cấp sản phẩm hay dịch vụ nào cả.
Sự khác biệt giữa mô hình kim tự tháp và mô hình đa cấp Ponzi là”
- Ponzi thường được giới thiệu là dịch vụ quản lý đầu tư, thuyết phục người tham gia tin rằng lợi nhuận họ nhận được là kết quả từ các khoản đầu tư hợp pháp.
- Mô hình kim tự tháp dựa trên nền tảng marketing mạng lưới, đòi hỏi người tham gia tuyển thêm người mới vào hệ thống để kiếm tiền. Thành viên sẽ nhận được hoa hồng trước số tiền còn lại được chuyển dần lên đỉnh kim tự tháp.
Từ những phân tích về mô hình lừa đảo Ponzi được TOPI chia sẻ, hy vọng các bạn đã nắm được các dấu hiệu nhận diện và tránh xa hình thức đầu tư “đen” này. Hãy theo dõi chúng tôi để biết những phương pháp đầu tư tài chính chuẩn mực được hướng dẫn bởi các chuyên gia thực sự nhé.
