Dạy trẻ về giá trị của tiền và cách tiết kiệm từ nhỏ cho bé là nền tảng quan trọng giúp con biết quản lý tài chính hiệu quả trong tương lai. Bài viết này, TOPI sẽ bật mí những bí quyết đơn giản, phù hợp với từng độ tuổi để bố mẹ có thể giúp con hình thành thói quen tiết kiệm, từ đó biết quý trọng và sử dụng tiền bạc một cách đúng đắn.
Dạy bé tầm quan trọng của quản lý chi tiêu
Cha mẹ hiện đại đang ngày càng hiểu được tầm quan trọng của việc quản lý tài chính, bởi vậy, không ít người đã tìm hiểu những phương pháp giúp con ý thức được giá trị của đồng tiền và biết cách tiêu tiền hợp lý.
Đây là quan điểm đúng đắn bởi việc này sẽ giúp con hiểu sự vất vả của cha mẹ khi đi làm kiếm tiền, trân trọng những gì cha mẹ dành tặng cho mình và không lãng phí tiền bạc. Hơn nữa, khi lớn lên, khoảng cách giữa một đứa trẻ được giáo dục tài chính từ nhỏ và một đứa trẻ chưa trải qua kinh nghiệm quản lý tiền bạc sẽ có sự khác biệt rõ rệt, chẳng hạn như:
Nên dạy con tiết kiệm và quản lý tiền bạc ngay từ nhỏ
- Đứa trẻ chưa có ý thức về tiền bạc sẽ chi tiêu hoang phí để mua món đồ chơi không thực sự cần thiết và cảm thấy hối hận ngay sau đó, không có một khoản tiền dự phòng để mua quà tặng sinh nhật bạn, luôn cảm thấy thiếu tiền và khi lớn lên sẽ rất bỡ ngỡ khi tách khỏi cha mẹ để tự lập.
- Trái lại, một đứa trẻ được giáo dục tài chính từ sớm sẽ hiểu giá trị của đồng tiền, biết cách chi tiêu hợp lý và luôn có một khoản tiết kiệm dự phòng, luôn tự chủ trong mọi quyết định tiền bạc. Khi lớn lên sẽ tự tin khi đi học xa nhà, du học và có khả năng tư duy về việc kinh doanh sáng tạo.
Theo một nghiên cứu của đại học Cambridge, việc giáo dục tiền bạc cho con nên bắt đầu từ 7 tuổi và cách giáo dục phải phù hợp với từng độ tuổi và môi trường sống của con. Hãy giúp con hình thành thói quen tiết kiệm tiền bạc và tự tin quản lý tài chính với bộ bí kíp dưới đây nhé!
Bí quyết giúp trẻ xây dựng thói quen tiết kiệm tiền
Cha mẹ có thể dạy cho con nhận diện mệnh giá tiền ngay từ khi con vào lớp 1, sang lớp 2, có thể bắt đầu trao cho con quyền lựa chọn tiết kiệm hay chi tiêu, và nâng dần “level” theo độ tuổi và nhận thức của con. Cha mẹ sẽ là “cố vấn tài chính” ở bên góp ý và nắn chỉnh con đi đúng hướng:
Trao quyền quyết định tài chính cho con
Ngay từ khi trẻ bắt đầu học tiểu học, cha mẹ có thể cho phép con tự đưa ra quyết định chi tiêu trong phạm vi ngân sách nhỏ. Ví dụ, khi con muốn mua cả đôi giày và búp bê, nhưng ngân sách chỉ đủ cho một món, cha mẹ nên hướng dẫn con phân tích ưu, nhược điểm của từng lựa chọn. Quá trình này không chỉ giúp con hiểu rõ giá trị của tiền mà còn rèn luyện khả năng đưa ra quyết định tài chính có cân nhắc.
Có thể cho con tự quyết định “tiêu hay để dành tiền”
Giúp con hiểu tiền tiêu vặt đi kèm với trách nhiệm
Việc cấp tiền tiêu vặt nên đi đôi với yêu cầu hoàn thành các công việc nhỏ trong gia đình. Điều này giúp trẻ nhận ra rằng tiền bạc không tự nhiên có, mà là kết quả của công sức lao động. Qua đó, trẻ sẽ phát triển tinh thần trách nhiệm và thái độ trân trọng hơn đối với đồng tiền.
Giúp con nhận thức và kiểm soát quyết định chi tiêu bốc đồng
Trẻ em thường dễ bị hấp dẫn bởi các món đồ chơi hoặc vật dụng mới lạ. Khi con muốn mua một món đồ, cha mẹ nên hướng con suy nghĩ có thực sự cần mua món đồ đó không và đặt ra giới hạn chi tiêu. Việc trì hoãn quyết định qua một đêm sẽ giúp trẻ giảm bớt sự hứng thú nhất thời và đưa ra lựa chọn sáng suốt hơn. Đây là cách hiệu quả để xây dựng thói quen kiểm soát chi tiêu từ nhỏ.
Khuyến khích trẻ theo dõi hóa đơn chi tiêu của gia đình
Dạy trẻ về quản lý tiền bạc có thể bắt đầu từ những hoạt động đơn giản như theo dõi hóa đơn. Trong khi trẻ quan sát bạn mua xăng, trả tiền điện, nước, đi siêu thị, bạn có thể giải thích quá trình này để kích thích sự tò mò và hứng thú của trẻ. Hãy để trẻ tham gia vào việc sắp xếp hóa đơn, ghi chép số tiền trên hóa đơn hoặc hỗ trợ thanh toán trực tuyến.
Trẻ nhỏ sẽ cảm thấy mình có vai trò quan trọng và bắt đầu hiểu về dòng tiền cũng như chi phí sinh hoạt. Điều này không chỉ giúp trẻ nhận thức rõ hơn về giá trị của tiền mà còn giúp hình thành ý thức tiết kiệm, chẳng hạn như biết tắt đèn khi rời khỏi phòng sau khi nhận thức được chi phí tiền điện.
Lập biểu đồ tiết kiệm tiền cho mục tiêu cụ thể
Khi trẻ có mục tiêu tiết kiệm, hãy cùng con lên kế hoạch và theo dõi tiến trình tiết kiệm bằng biểu đồ. Mỗi tuần, con có thể dán một sticker lên biểu đồ như một cách trực quan để theo dõi số tiền đã tiết kiệm được. Khi biểu đồ gần đầy, trẻ sẽ cảm thấy động lực mạnh mẽ hơn để hoàn thành mục tiêu của mình.
Bên cạnh đó, khuyến khích trẻ viết danh sách các mục tiêu chi tiêu và phân loại ưu tiên. Những mục tiêu dài hạn như mua laptop khi vào đại học hoặc một chuyến du lịch sẽ giúp trẻ học cách lập kế hoạch tài chính dài hạn. Việc phân bổ tiền tiêu vặt cho từng mục tiêu cụ thể sẽ giúp trẻ sớm làm quen với quản lý tài chính cá nhân, một kỹ năng quan trọng cho tương lai.
Giáo dục tài chính cũng quan trọng như học kiến thức
Hướng dẫn trẻ sử dụng phiếu giảm giá
Dạy trẻ cách tận dụng phiếu giảm giá trong lần đi mua sắm tiếp theo. Hãy hướng dẫn con tìm kiếm các sản phẩm được giảm giá, hoặc theo dõi số tiền tiết kiệm được nhờ áp dụng voucher.
Ngay cả khi không có phiếu giảm giá, việc dạy con nhận biết các chương trình khuyến mãi và giá giảm cũng rất quan trọng. Trẻ có thể giúp xác định các phiếu giảm giá phù hợp với danh sách mua sắm, cắt phiếu và sắp xếp chúng vào một phong bì. Trong trường hợp không sử dụng phiếu giảm giá, bạn có thể chỉ cho con cách sử dụng thẻ tiết kiệm của cửa hàng để hưởng các ưu đãi. Việc theo dõi khoản tiết kiệm trên hóa đơn sau khi thanh toán sẽ giúp trẻ hiểu rõ hơn về lợi ích của việc chi tiêu thông minh.
Đặt mục tiêu tiết kiệm chung cho gia đình
Khi trẻ mong muốn được đi chơi tại các khu giải trí, thay vì để toàn bộ chi phí do cha mẹ chi trả, hãy đặt ra mục tiêu tiết kiệm chung cho cả gia đình. Bao gồm cả khoản tiết kiệm từ trẻ để đóng góp cho hoạt động này. Cách tiếp cận này không chỉ mang lại niềm vui cho cả gia đình trong quá trình tiết kiệm mà còn giúp trẻ nhận thức được rằng tiền bạc kiếm được từ cha mẹ không hề dễ dàng, từ đó trân trọng hơn giá trị của đồng tiền.
Làm gương về thói quen tiết kiệm
Một trong những cách hiệu quả nhất để dạy trẻ về tiết kiệm là trở thành tấm gương tốt. Khi bạn thực hành thói quen tiết kiệm trước mắt con, như việc bỏ tiền vào heo đất hay gửi tích lũy tại TOPI và giải thích tại sao bố mẹ phải tiết kiệm (để sau này mua xe cho con đi học, để dự phòng lúc ốm đau cần đi bệnh viện…)
Khi đó, trẻ sẽ nhận thấy rằng việc tiết kiệm là một phần tự nhiên trong cuộc sống hàng ngày. Trẻ em thường có xu hướng bắt chước hành vi của người lớn, do đó, khi bạn thể hiện thói quen tiết kiệm, trẻ sẽ có xu hướng làm theo và phát triển thói quen này từ sớm.
Khen thưởng khi trẻ biết tiết kiệm
Khuyến khích trẻ tiết kiệm tiền bằng cách đặt ra các phần thưởng khi đạt được mục tiêu tiết kiệm. Ví dụ, nếu trẻ không chi tiêu trong một khoảng thời gian nhất định, bạn có thể thưởng cho con bằng những món quà nhỏ hoặc thời gian chơi thêm. Các phần thưởng có thể tăng dần khi trẻ tiết kiệm trong thời gian dài hơn, chẳng hạn như thêm 30 phút chơi hoặc một hoạt động yêu thích khác. Phương pháp này không chỉ khuyến khích trẻ tiết kiệm mà còn giúp trẻ hiểu được giá trị của việc trì hoãn sự hài lòng để đạt được mục tiêu lớn hơn.
Đừng quên khen thưởng khi con biết tiết kiệm
Mở tài khoản tiết kiệm cho con khi đủ tuổi
Khi trẻ bắt đầu quan tâm đến việc tiết kiệm tiền, hãy cân nhắc việc mở một tài khoản tiết kiệm cho con tại ngân hàng và hướng dẫn con cùng tích lũy. Việc này không chỉ giúp con thực hành quản lý tiền bạc mà còn tạo ra cơ hội để số tiền tiết kiệm này sinh sôi.
Việc có tài khoản tiết kiệm riêng sẽ giúp trẻ hiểu rõ hơn về việc tiền có thể sinh lời theo thời gian và dạy con về sự quan trọng của việc tiết kiệm lâu dài. Việc tích lũy tại TOPI vô cùng linh hoạt, chỉ cần 50k là có thể gửi tích lũy và theo dõi tài sản sinh sôi hàng ngày bằng biểu đồ trực quan.
Sử dụng trò chơi để dạy tài chính
Một số trò chơi tài chính có thể giúp trẻ rèn luyện khả năng kiểm soát chi tiêu và lập kế hoạch tài chính. Những trò chơi này không chỉ mang tính giải trí mà còn cung cấp các bài học giá trị về việc lên kế hoạch trước khi tiêu tiền, quản lý ngân sách, và đánh giá các quyết định tài chính.
Thảo luận về tài chính trong gia đình
Mặc dù nhiều bậc phụ huynh không muốn thảo luận về mức lương hay tài chính cá nhân trước mặt con, nhưng việc chia sẻ với trẻ về kế hoạch tài chính và các sắp xếp tài chính khi nghỉ hưu sẽ giúp trẻ nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của tiết kiệm. Trẻ sẽ hiểu rằng việc quản lý tài chính không chỉ là một nỗ lực ngắn hạn mà là một quá trình suốt đời, và sự chủ động trong việc lên kế hoạch tài chính có thể mang lại sự ổn định lâu dài cho gia đình.
Cùng con thảo luận về tiền bạc và cách chi tiêu đúng đắn
Điều cần làm khi con bước vào trung học
Dạy con trân trọng và hài lòng với những gì mình có
Ở độ tuổi này, trẻ thường có xu hướng so sánh bản thân với bạn bè, đặc biệt là về các món đồ vật chất như điện thoại, máy tính hay phương tiện đi lại. Mặc dù cha mẹ có thể đáp ứng những yêu cầu này, nhưng không nên chiều theo tất cả, đặc biệt khi những món đồ đó không thực sự cần thiết. Cha mẹ cần giúp con nhận thức rõ về giá trị của những thứ mình đang sở hữu, đồng thời hướng dẫn con cách đánh giá xem món đồ nào thực sự phù hợp với nhu cầu sử dụng và có ích cho bản thân, thay vì để con chạy theo xu hướng hay thói quen đua đòi.
Yêu cầu con lập kế hoạch chi tiêu
Đây là thời điểm quan trọng để cha mẹ hướng dẫn con cách quản lý ngân sách cá nhân. Con có thể bắt đầu học cách phân bổ tiền tiêu vặt, tiền thưởng, hoặc tiền lì xì nhận được sao cho hợp lý. Ngoài các khoản chi tiêu thiết yếu như sách vở, đi lại và ăn uống, cha mẹ nên khuyến khích con dành một khoản cho “quỹ khẩn cấp” không được động đến, và một khoản cho “quỹ quà tặng” để sử dụng khi có nhu cầu đột xuất như mua quà sinh nhật bạn bè hoặc tự thưởng cho bản thân khi đạt được thành tích tốt. Đây là bước đầu giúp con hiểu về việc lập kế hoạch tài chính và sự quan trọng của việc tiết kiệm.
Gợi ý cách đầu tư, kiếm tiền lành mạnh cho con
Dù con vẫn phải ưu tiên việc học, nhưng nếu có thời gian rảnh, cha mẹ có thể khuyến khích con tìm kiếm cơ hội làm việc bán thời gian vào cuối tuần hoặc trong kỳ nghỉ hè. Việc này không chỉ giúp con có thêm thu nhập cá nhân mà còn tạo cơ hội để trẻ tiếp xúc với thế giới bên ngoài, rèn luyện kỹ năng giao tiếp và làm quen với cuộc sống lao động. Bên cạnh đó, cha mẹ cũng có thể đầu tư cho con học những kỹ năng có thể giúp ích cho tương lai và tạo ra nguồn thu nhập hiện tại, chẳng hạn như viết lách, thiết kế đồ họa, lập trình máy tính hay nhiếp ảnh.
Có thể hướng dẫn con đầu tư khi đủ lớn
Những lưu ý khi hướng dẫn con tiết kiệm tiền bạc
Dạy con bằng những ví dụ thực tế
Trẻ học rất nhanh từ những gì chúng quan sát. Cha mẹ nên là tấm gương tốt trong việc quản lý tài chính. Nếu bạn thể hiện thói quen tiết kiệm, chi tiêu thông minh và lên kế hoạch tài chính, con sẽ học theo một cách tự nhiên.
Khuyến khích con với sự khích lệ tích cực
Khi con đạt được mục tiêu tiết kiệm, dù là nhỏ, hãy khen ngợi và thưởng cho con. Điều này giúp con cảm thấy hứng thú và thấy được giá trị của việc tiết kiệm. Sự khích lệ giúp duy trì động lực và thói quen này lâu dài.
Tạo cơ hội cho con thực hành và được phép mắc lỗi
Thực hành là cách học tốt nhất. Hãy cho con tham gia vào các hoạt động tài chính thực tế, như quản lý tiền tiêu vặt, theo dõi ngân sách gia đình hay thảo luận về các quyết định tài chính. Điều này giúp trẻ hiểu rõ và có thể áp dụng kiến thức vào cuộc sống.
Dạy con về sự cân bằng giữa tiết kiệm và tiêu dùng
Việc tiết kiệm là quan trọng, nhưng cũng cần giải thích cho con rằng đôi khi cũng phải biết chi tiêu hợp lý cho các sở thích cá nhân. Việc tạo sự cân bằng giữa tiết kiệm và tiêu dùng sẽ giúp con có một cái nhìn toàn diện về quản lý tài chính.
Cha mẹ là “người thầy” đầu tiên và tốt nhất giúp con học tiết kiệm
Không ép buộc con tiết kiệm quá mức
Dù tiết kiệm là một thói quen tốt, nhưng cha mẹ không nên ép con tiết kiệm một cách quá mức, khiến trẻ cảm thấy bị thiếu thốn hay không được phép chi tiêu cho những sở thích cá nhân. Việc này có thể dẫn đến tâm lý phản kháng hoặc cảm giác áp lực.
Tránh tạo ra sự so sánh
Dù việc học cách tiết kiệm là rất quan trọng, nhưng tránh tạo ra sự so sánh giữa con cái và bạn bè hoặc anh chị em về khả năng tiết kiệm. Mỗi đứa trẻ có một tốc độ học hỏi và mức độ quan tâm khác nhau, vì vậy việc so sánh sẽ gây ra cảm giác không công bằng hoặc áp lực cho trẻ.
Không dạy trẻ chỉ tiết kiệm mà bỏ qua các kỹ năng tài chính khác
Tiết kiệm là một yếu tố quan trọng, nhưng cha mẹ cũng cần dạy trẻ cách chi tiêu hợp lý, đầu tư và lên kế hoạch tài chính dài hạn. Một bài học tài chính đầy đủ cần bao gồm việc hiểu về các loại chi phí, nguồn thu nhập và cách tạo ra giá trị lâu dài từ việc sử dụng tiền bạc thông minh.
Tránh tạo ra cảm giác tội lỗi khi trẻ chi tiêu
Nếu trẻ sử dụng tiền vào những sở thích cá nhân, đừng để con cảm thấy tội lỗi vì điều đó. Việc chi tiêu cũng là một phần quan trọng trong việc học cách quản lý tài chính. Hãy hướng dẫn con cách chi tiêu hợp lý thay vì lên án khi con có những chi tiêu cho sở thích.
Dạy con về tiền bạc là một hành trình dài, và cha mẹ cần kiên nhẫn, đồng thời tạo ra một môi trường khuyến khích, động viên trẻ phát triển thói quen tài chính vững vàng. Những lưu ý này sẽ giúp bạn tránh được các sai lầm thường gặp và giúp quá trình dạy con hiệu quả hơn.
