Top 10 quốc gia nhập khẩu dầu thô nhiều nhất thế giới

Trong nửa sau của thế kỷ 20, thị trường dầu mỏ toàn cầu bị chi phối bởi một nhóm các tập đoàn đa quốc gia Anh - Mỹ, được gọi là Seven Sisters (Bảy Chị Em). Để giành quyền kiểm soát tài nguyên của mình, các quốc gia giàu dầu mỏ như Iran, Iraq, Kuwait, Ả Rập Xê Út và Venezuela đã hợp lực thành lập OPEC (Tổ chức Các Nước Xuất Khẩu Dầu Mỏ) tại Hội nghị Baghdad năm 1960. Họ nhận ra rằng dầu mỏ là tài nguyên không thể tái tạo và nếu cạnh tranh với nhau, giá dầu sẽ giảm quá sâu, khiến họ cạn kiệt nguồn tài nguyên quý giá này nhanh hơn.

Hiện tại, OPEC có 13 quốc gia thành viên, trong đó Ả Rập Xê Út là nhà sản xuất lớn nhất, chiếm gần một phần ba tổng sản lượng dầu của OPEC. Theo ước tính của OPEC, 80% trữ lượng dầu thô đã được chứng minh trên thế giới vào năm 2021 nằm trong các quốc gia thành viên, cho thấy tổ chức này có ảnh hưởng lớn đến bức tranh năng lượng toàn cầu.

Dầu thô là một trong những thị trường hàng hóa quan trọng nhất thế giới

Thị trường dầu khí toàn cầu được định giá 6,99 nghìn tỷ USD vào năm 2022 và dự kiến sẽ tăng lên 8,67 nghìn tỷ USD vào năm 2027, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 4,4% trong giai đoạn dự báo. Khu vực có thị phần dầu khí lớn nhất trên toàn cầu là Châu Á - Thái Bình Dương, theo sau là Bắc Mỹ.

Các yếu tố chính thúc đẩy sự phát triển của ngành bao gồm nhu cầu dầu khí ngày càng tăng, cạnh tranh gia tăng trong ngành, vốn tài chính, và sự giám sát của công chúng. Ngoài ra, các hoạt động thăm dò dầu khí ngày càng mở rộng trên toàn cầu và giá dầu khí tăng cao cũng được kỳ vọng sẽ thúc đẩy sự phát triển của ngành.

Dầu thô là gì?

Dầu thô là một loại dầu tự nhiên được khai thác từ lòng đất, là hỗn hợp phức tạp của các hydrocarbon (các hợp chất chứa carbon và hydro) cùng các tạp chất khác. Đây là nguồn năng lượng quan trọng và là nguyên liệu thô chính để sản xuất các sản phẩm như xăng, dầu diesel, dầu nhờn, và nhiều sản phẩm hóa dầu khác. Sau khi được khai thác, dầu thô phải trải qua quá trình lọc dầu để tách các thành phần khác nhau và tạo ra các sản phẩm có giá trị cho các ngành công nghiệp và đời sống hàng ngày.

Tổng quan thị trường dầu thô thế giới

Thị trường dầu thô toàn cầu là một trong những thị trường lớn và có ảnh hưởng nhất đối với nền kinh tế thế giới. Dầu thô không chỉ là nguồn năng lượng chính cho sản xuất, giao thông, và công nghiệp mà còn là yếu tố chiến lược trong các mối quan hệ địa chính trị.

• Giá dầu thô: Giá dầu thường biến động do ảnh hưởng từ cung và cầu, yếu tố địa chính trị, và các quyết định từ các tổ chức sản xuất lớn như OPEC. Những biến động này có thể gây ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế toàn cầu.

• Nguồn cung và cầu: Các nước sản xuất dầu lớn như Ả Rập Xê Út, Nga, và Mỹ đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp dầu cho thế giới. Trong khi đó, các quốc gia phát triển như Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, và các nước EU là những nước tiêu thụ dầu nhiều nhất. Các xu hướng như tăng trưởng kinh tế, sự chuyển dịch sang năng lượng tái tạo, và thay đổi chính sách năng lượng sẽ ảnh hưởng đến nhu cầu dầu trong tương lai.

• Yếu tố địa chính trị: Thị trường dầu mỏ thường chịu tác động từ các sự kiện chính trị, xung đột quân sự hoặc lệnh trừng phạt quốc tế, có thể gây thiếu hụt nguồn cung hoặc đẩy giá dầu lên cao.

• Xu hướng chuyển dịch: Mặc dù dầu thô vẫn đóng vai trò quan trọng, nhiều quốc gia đang hướng đến các nguồn năng lượng tái tạo và giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Điều này có thể làm thay đổi cơ cấu thị trường dầu thô trong những thập kỷ tới.

Thị trường dầu thô toàn cầu đang trong giai đoạn chuyển đổi, nhưng vẫn giữ vai trò trung tâm trong nền kinh tế và năng lượng thế giới.

Tác động của chiến sự Nga-Ukraine tới thị trường dầu mỏ

Sau khi chiến sự Nga - Ukraine nổ ra vào năm 2022, các nước phương Tây đã áp đặt "các lệnh trừng phạt" lên Nga để đáp trả. Tuy nhiên, tác động của những lệnh trừng phạt này vẫn thực sự hiệu quả như dự đoán.

Vào tháng 12/2022, Mỹ cùng Liên minh châu Âu, Nhóm G7 và Australia đã áp đặt mức trần giá 60 USD mỗi thùng dầu Nga. Biện pháp này nhằm cắt giảm doanh thu của chính phủ Nga, buộc nước này phải bán dầu với giá chiết khấu hoặc tìm kiếm các mạng lưới vận chuyển thay thế với chi phí cao hơn.

Mặc dù lệnh trừng phạt ban đầu đã khiến Nga phải đối mặt với thâm hụt ngân sách 25 tỷ USD vào đầu năm, tác động của chúng đã giảm dần. Điện Kremlin có các biện pháp né tránh lệnh trừng phạt bằng cách ngưng các dịch vụ và vận chuyển của phương Tây. Kết hợp với các yếu tố giá dầu thuận lợi, doanh thu năng lượng của Nga đã tăng gấp đôi, đạt 17,63 tỷ USD trong giai đoạn tháng 9 và tháng 10 năm 2023.

Trung Quốc là một trong những quốc gia hưởng lợi nhiều nhất từ tình hình này. Mặc dù nền kinh tế suy yếu hơn trước, Trung Quốc vẫn nhập khẩu lượng dầu kỷ lục trong 2023, tận dụng dầu thô giá rẻ của Nga để tích trữ và xuất khẩu các sản phẩm tinh chế. Trong nửa đầu năm 2023, Trung Quốc nhập khẩu 2,13 triệu thùng dầu mỗi ngày từ Nga, vượt qua con số 1,88 triệu thùng từ Ả Rập Xê Út, biến Nga thành nhà cung cấp dầu thô lớn nhất cho Trung Quốc tính đến nay. Để tránh vi phạm lệnh trừng phạt phương Tây, các nhà máy lọc dầu Trung Quốc sử dụng các nhà giao dịch trung gian để xử lý vận chuyển và bảo hiểm dầu thô từ Nga.

Điều này cho thấy tác động của cuộc chiến ở châu Âu không chỉ giới hạn trên chiến trường mà còn tạo ra những liên minh địa chính trị mới và dẫn đến một trong những thay đổi lớn nhất trong thị trường năng lượng toàn cầu trong nhiều thập kỷ qua.

10 nước nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới 2023

 

#10. Vương quốc Anh

• Tổng kim ngạch nhập khẩu dầu năm 2022: 39,46 tỷ USD

Mặc dù Anh sản xuất một lượng lớn dầu từ các nguồn tài nguyên nội địa, nhưng các nhà máy lọc dầu trong nước không đủ khả năng xử lý dầu thô chứa lưu huỳnh được khai thác từ Biển Bắc. Do đó, phần lớn dầu sản xuất trong nước được xuất khẩu sang các thị trường khác, trong khi các nhà máy lọc dầu trong nước lại phụ thuộc nhiều vào dầu nhập khẩu.

Phần lớn dầu nhập khẩu vào Anh đến từ Na Uy, với khoảng 11,7 triệu tấn dầu thô được cung cấp cho Anh mỗi năm.

#9. Ý

• Tổng kim ngạch nhập khẩu dầu năm 2022: 44,92 tỷ USD

Ý có ngành công nghiệp lọc dầu lớn với khả năng sản xuất nhiều loại nhiên liệu và hóa dầu, bao gồm xăng, dầu diesel, nhiên liệu máy bay, chất bôi trơn và hóa dầu. Nhờ đó, dù nhập khẩu một lượng lớn dầu thô, Ý vẫn là nước xuất khẩu ròng quan trọng về các sản phẩm dầu mỏ.

#8. Tây Ban Nha

• Tổng kim ngạch nhập khẩu dầu năm 2022: 47,75 tỷ USD

Do sản lượng dầu nội địa không đáng kể, Tây Ban Nha phải nhập khẩu gần như toàn bộ lượng dầu tiêu thụ, và con số này rất lớn vì mô hình năng lượng của quốc gia phụ thuộc nhiều vào dầu thô. Theo Kế hoạch Năng lượng và Khí hậu Quốc gia (NECP) của Tây Ban Nha, nhằm đạt mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050, lượng tiêu thụ dầu của nước này sẽ giảm 23% trong 10 năm tới, góp phần cắt giảm 31% lượng khí thải nhà kính trong cùng khoảng thời gian.

#7. Hà Lan

• Tổng kim ngạch nhập khẩu dầu năm 2022: 58,67 tỷ USD

Hà Lan là một trung tâm năng lượng quan trọng ở thị trường Tây Bắc châu Âu, không chỉ về dầu mà còn về khí tự nhiên, than đá và điện. Các cảng của Hà Lan đóng vai trò then chốt trong thương mại năng lượng toàn cầu và khu vực, đồng thời có một trong những cụm công nghiệp lọc dầu và nhiên liệu hàng hải lớn nhất châu Âu.

Kể từ tháng 12 năm 2022, Hà Lan đã ngừng nhập khẩu dầu thô từ Nga, trong khi trước đó dầu Nga chiếm 30% tổng lượng dầu nhập khẩu của nước này trong năm 2022.

#6. Đức

• Tổng kim ngạch nhập khẩu dầu năm 2022: 63,15 tỷ USD

Nhập khẩu dầu thô của Đức tăng 8,5% vào năm ngoái khi nền kinh tế lớn nhất châu Âu phục hồi sau đại dịch COVID-19, đồng thời chi phí mua dầu tăng vọt do giá dầu leo thang. Năm 2022, Nga, Mỹ và Kazakhstan là các nhà cung cấp dầu thô lớn nhất cho quốc gia Tây Âu này.

Đức là quốc gia nhập khẩu dầu lớn nhất ở châu Âu.

#5. Nhật Bản

• Tổng nhập khẩu dầu trong năm 2022: 100,92 tỷ đô la Mỹ

Nhật Bản là nền kinh tế lớn thứ ba thế giới và gần như không có sản lượng dầu thô nội địa để đáp ứng nhu cầu của ngành công nghiệp lớn, do đó nước này phụ thuộc rất nhiều vào nhập khẩu, hơn 90% trong số đó đến từ Trung Đông. Hòn đảo quốc này được phục vụ bởi năm cảng dầu chính - Chiba, Yokohama, Yokkaichi, Mizushima và Osaka.

#4. Hàn Quốc

• Tổng nhập khẩu dầu trong năm 2022: 105,96 tỷ đô la Mỹ

Do nguồn lực nội địa không đủ, Hàn Quốc nhập khẩu gần như toàn bộ năng lượng của mình. Tiêu thụ dầu đã có xu hướng tăng lên kể từ cuối những năm 2000, với nhu cầu về naphtha đặc biệt mạnh mẽ do ngành công nghiệp hóa dầu lớn của nước Đông Á này.

#3. Ấn Độ

• Tổng nhập khẩu dầu trong năm 2022: 173,52 tỷ đô la Mỹ

Ấn Độ nhập khẩu khoảng 84% nhu cầu dầu thô của mình và con số này đã tăng lên từng năm qua khi tiêu thụ nhiên liệu và các sản phẩm dầu mỏ khác tăng lên trong khi sản lượng nội địa vẫn ổn định. Tuy nhiên, với công suất lọc dầu gần 254 triệu tấn mỗi năm, quốc gia Nam Á này vẫn là một nhà xuất khẩu ròng các sản phẩm dầu mỏ.

#2. Hoa Kỳ

• Tổng nhập khẩu dầu trong năm 2022: 204,72 tỷ đô la Mỹ

Hoa Kỳ là Nhà sản xuất dầu lớn nhất thế giới vào năm 2023, chiếm 14,7% tổng sản lượng dầu thô của thế giới năm 2022. Mặc dù vậy, nước này nhập khẩu rất nhiều dầu thô chủ yếu vì nhiều nhà máy lọc dầu của họ không được trang bị để chưng cất loại dầu nhẹ đến từ Vùng Vịnh, và phù hợp hơn với loại dầu nặng, khó tinh chế nhập khẩu từ Trung Đông và các nơi khác.

Canada hiện chiếm hơn một nửa lượng dầu nhập khẩu của Hoa Kỳ, thay thế OPEC trở thành nguồn hàng hàng đầu trong thập kỷ qua.

#1. Trung Quốc

• Tổng nhập khẩu dầu trong năm 2022: 366,51 tỷ đô la Mỹ

Trung Quốc không chỉ là quốc gia có dân số lớn thứ hai thế giới mà còn là nền kinh tế lớn thứ hai toàn cầu, vì vậy không có gì đáng ngạc nhiên khi nước này là Nhà nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới vào năm 2023. Một lý do khác khiến Cộng hòa Nhân dân tăng cường nhập khẩu và nâng cao công suất lọc dầu là để bán cho các quốc gia khác, đặc biệt là ở châu Á.

Trung Quốc là Người mua lớn nhất dầu của Ả Rập Xê Út năm 2022, mua 87,49 triệu tấn dầu thô trong năm, tương đương 1,75 triệu thùng mỗi ngày.

Sự phụ thuộc lớn vào dầu nhập khẩu của các quốc gia hàng đầu đã và đang định hình lại bản đồ năng lượng toàn cầu. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và các thách thức địa chính trị ngày càng gia tăng, việc đa dạng hóa nguồn năng lượng và chuyển đổi sang nền kinh tế xanh là con đường tất yếu. Tuy nhiên, quá trình này sẽ đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia, các doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế.